Komunikat po Drukuj

Definicja ustawowa "korupcji"; zasady zbierania danych osobowych i prowadzenia działalności kontrolnej przez Centralne Biuro Antykorupcyjnej K 54/07

22 czerwca 2009 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Grupy posłów na Sejm dotyczące działalności Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

W wyroku z 23 czerwca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. Art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym w zakresie, w jakim za korupcję w sektorze prywatnym uznaje zachowanie jakiejkolwiek osoby niepełniącej funkcji publicznej, nie zawężając tego określenia za pomocą przesłanek szkodliwych społecznie odwzajemnień:
a) jest niezgodny z art. 2, art. 22 i art. 31 ust. 3 konstytucji, 
b) jest niezgodny z art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2, 
c) nie jest niezgodny z art. 20 i art. 42 ust. 1 konstytucji.

2. Art. 1 ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1 przez to, że używa wyrażeń niejasnych znaczeniowo, oraz na skutek wysłowienia uchybiającego wymogom logiki formalnej jest niezgodny z zasadą poprawnej legislacji wyrażoną w art. 2 konstytucji.

3. Art. 2 ust. 1 pkt. 1 lit. b, c i d oraz ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1: 
a) jest zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 1 konstytucji,
b) jest zgodny z art. 7 ust. 1 Konwencji powołanej w punkcie 1,
c) nie jest niezgodny z art. 20 i art. 22 konstytucji.

4. Art. 2 ust. 1 pkt 2-5 ustawy powołanej w punkcie 1: 
a) jest zgodny z art. 2 konstytucji,
b) nie jest niezgodny z art. 10 i art. 202 ust. 1 konstytucji.

5. Art. 5 ust. 2 i 3, art. 6 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1:
a) są zgodne z art. 2 konstytucji oraz z art. 20 Prawnokarnej konwencji o korupcji, sporządzonej w Strasburgu dnia 27 stycznia 1999 r.,
b) nie są niezgodne z art. 10 konstytucji.

6. Art. 22 ust. 1-3 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza uzyskiwanie (w tym także - niejawnie), gromadzenie, sprawdzanie i przetwarzanie informacji niezbędnych do zwalczania przestępstw, w obszarze należącym do ustawowo określonych zadań Centralnego Biura Antykorupcyjnego:
a) jest zgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3, art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 konstytucji, 
b) jest zgodny z art. 8 i art. 18 Konwencji powołanej w punkcie 1, jak również z preambułą, art. 5, art. 6 i art. 7 Konwencji nr 108 Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych, sporządzonej w Strasburgu dnia 28 stycznia 1981 r.

7. Art. 22 ust. 4-7 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim umożliwia Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu zbieranie danych wskazanych w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych oraz korzystanie z danych tego typu i informacji uzyskanych w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych bez wiedzy i zgody osoby, której dotyczą - bez zagwarantowania instrumentów kontroli sposobu przechowywania i weryfikacji danych oraz sposobu usuwania danych zbędnych dla wykonywania ustawowych zadań Centralnego Biura Antykorupcyjnego - jest niezgodny z art. 47 i art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 Konstytucji, z art. 8 i art. 18 Konwencji powołanej w punkcie 1, oraz z preambułą, art. 5, art. 6 i art. 7 Konwencji nr 108 Rady Europy powołanej w punkcie 6.

8. Art. 22 ust. 8-10 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 51 ust. 5 konstytucji.

9. Art. 31 ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji.

10. Art. 31 ust. 3 w związku z art. 32 i art. 33 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza czynności kontrolne niezbędne dla ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego lub ważnego interesu publicznego:
a) jest zgodny z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
b) nie jest niezgodny z art. 20 konstytucji.

11. Art. 40 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza przeprowadzenie oględzin nieruchomości lub innych składników majątkowych bez określenia sposobu wykorzystywania i przechowywania uzyskanych tą drogą danych, w szczególności dotyczących osób trzecich, niezobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych:
a) jest niezgodny z art. 47 i art. 50 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
b) jest niezgodny z art. 8 Konwencji powołanej w punkcie 1, 
c) nie jest niezgodny z art. 2 konstytucji.

12. Art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych powołanej w punkcie 7, w brzmieniu nadanym przez art. 178 ustawy powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2, art. 47 i art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji oraz z preambułą i art. 6 Konwencji nr 108 Rady Europy powołanej w punkcie 6.

13. § 3 i § 6 ust. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 września 2006 r. w sprawie zakresu, warunków i trybu przekazywania Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu informacji przez organy, służby i instytucje państwowe jest niezgodny z art. 51 ust. 5 konstytucji, a nadto z art. 22 ust. 9 w związku z art. 22 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1, z art. 8 w związku z art. 18 Konwencji powołanej w punkcie 1 oraz z preambułą, art. 5-7 Konwencji nr 108 Rady Europy powołanej w punkcie 6.

Przepisy wymienione w punktach 1, 2, 7, 8, 11 i 13 tracą moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Kwestionowany art. 1 ust. 3 ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym zawiera definicję korupcji. Trybunał orzekł o jego niekonstytucyjności ze względu na użycie wyrażeń niejasnych znaczeniowo oraz na skutek sformułowania go w sposób uchybiający wymogom logiki formalnej (prawniczej). Ponadto, Trybunał uznał, że przepis ten jest niezgodny z konstytucyjną zasadą ochrony wolności gospodarczej w zakresie, w jakim za korupcję w sektorze prywatnym uznaje zachowanie osoby niepełniącej funkcji publicznej, nie zawężając tego określenia za pomocą przesłanek "szkodliwych społecznie odwzajemnień".

Trybunał Konstytucyjny orzekł nadto o zakresowej niezgodności z konstytucją art. 22 ust. 4-7 ustawy o CBA. W szczególności za niekonstytucyjne uznał korzystanie z tzw. danych wrażliwych oraz z informacji uzyskanych w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych (bez wiedzy i zgody osoby, której dotyczą) bez jednoczesnego zagwarantowania instrumentów kontroli sposobu przechowywania i weryfikacji tych danych oraz sposobu usuwania danych zbędnych z punktu widzenia realizacji ustawowych zadań CBA.

Wskazane tu unormowania zostały uznane za niezgodne z art. 47 i art. 51 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 30 konstytucji, a nadto - z art. 8 i 18 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz z preambułą i art. 5-7 Konwencji nr 108 Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych. Trybunał uznał też za niezgodne z art. 51 ust. 5 konstytucji postanowienia art. 22 ust. 8-10 ustawy o CBA, ze względu na naruszenie zasady wyłączności regulacji ustawowej.

Zakresowe orzeczenie o niekonstytucyjności dotyczy również art. 40 kwestionowanej ustawy. Trybunał uznał za niezgodne z art. 47 i art. 50 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji oraz z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka dopuszczenie oględzin nieruchomości lub innych składników majątkowych bez określenia sposobu wykorzystywania i przechowywania uzyskanych tą drogą danych, w szczególności dotyczących osób trzecich, niezobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych.

Ponadto Trybunał stwierdził niekonstytucyjność §3 i § 6 ust. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 27 września 2006 r. w sprawie zakresu, warunków i trybu przekazywania CBA informacji przez organy, służby i instytucje państwowe. Wskazane przepisy rozporządzenia zostały uznane za niezgodne z art. 51 ust. 5 konstytucji (statuującym zasadę wyłączności ustawowej regulacji tego typu spraw). Nadto Trybunał stwierdził niezgodność obu wskazanych przepisów rozporządzenia z art. 22 ust. 9 w związku z art. 22 ust. 2 ustawy o CBA, a także z art. 8 w związku z art. 18 Konwencji o ochronie praw człowieka i z preambułą oraz postanowieniami art. 5-7 Konwencji nr 108 Rady Europy.

Kierując się potrzebą podjęcia prac ustawodawczych nad dostosowaniem ustawy o CBA i rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów do wymogów wynikających z wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, przy jednoczesnym zapewnieniu stabilnych uwarunkowań prawnych rozpoznawania, wykrywania i zwalczania przestępstw o charakterze korupcyjnym, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zakwestionowane w wyroku Trybunału unormowania tracą moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Trybunał Konstytucyjny uznał inne kwestionowane we wnioskach grupy posłów unormowania ustawy o CBA bądź za zgodne ze wskazanymi wzorcami kontroli (konstytucyjnymi i konwencyjnymi) bądź też w kilku przypadkach uznał wskazane wzorce za nieadekwatne z punktu widzenia zarzutów podniesionych we wnioskach.

Trybunał umorzył postępowanie w zakresie wniosku grupy posłów, zawartego w piśmie uzupełniającym z 30 stycznia 2008 r., podniesionego również na rozprawie, o uznanie całej ustawy o CBA za niezgodną ze wskazanymi wzorcami kontroli. W ocenie Trybunału, wnioskodawca nie przedstawił w tej kwestii wystarczającej argumentacji.

Rozprawie przewodniczył wiceprezes TK Janusz Niemcewicz, a sprawozdawcą był sędzia TK Marian Grzybowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.