Komunikat po Drukuj

Abonament radiowo-telewizyjny. Kp 1/08

Rozszerzenie kręgu podmiotów zwolnionych z opłat abonamentowych jest zgodne z konstytucją.

4 listopada 2009 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący abonamentu radiowo-telewizyjnego

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
- art. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o opłatach abonamentowych w zakresie, w jakim do art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych dodaje punkt 6 i punkt 7 lit. a - e jest zgodny z art. 2 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 213 ust. 1 konstytucji;
- art. 1 pkt 1 lit. b powyższej ustawy w zakresie, w jakim do art. 4 ust. 1 ustawy z 21 kwietnia 2005 r. dodaje punkt 7 lit. f-g, a także art. 2 ust. 3 i art. 3 ustawy z 13 czerwca 2008 r., są niezgodne z art. 2 w związku z art. 121 ust. 2 konstytucji przez to, że zostały uchwalone z naruszeniem proceduralnych zasad tworzenia prawa w demokratycznym państwie prawnym. Przepisy te nie są nierozerwalnie związane z całą ustawą.

Przed przystąpieniem do oceny zasadności zarzutów materialnych, Trybunał, zgodnie z art. 42 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zbadał konstytucyjność trybu uchwalania zakwestionowanych przepisów. Wątpliwości Trybunału, na które zwróciła uwagę również Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT), przedstawiając opinię w sprawie, dotyczyły zakresu poprawek Senatu wprowadzonych do ustawy o zmianie ustawy o opłatach abonamentowych (ustawa zmieniająca). Ustawa zmieniająca uchwalona przez Sejm i przekazana do Senatu zwalniała z opłat abonamentowych emerytów i rencistów, osoby uprawnione do świadczeń z pomocy społecznej, bezrobotnych i osoby uprawnione do zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego. Senat uchwalił kilka poprawek, między innymi: wprowadził kryterium wieku i dochodu niezbędne do uzyskania zwolnienia z abonamentu przez emerytów i rencistów, rozszerzył krąg zwolnień o osoby, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego i o osoby internowane w stanie wojennym, upoważnił KRRiT do ponownego podziału wpływów z abonamentu na rok 2008 i 2009 między jednostki publicznej radiofonii i telewizji oraz do zwrotu zapłaconego z góry abonamentu za 2008 rok. Poprawki te zostały przyjęte przez Sejm. Trybunał w swym orzecznictwie dotyczącym poprawek Senatu do ustawy uchwalonej przez Sejm konsekwentnie zajmuje stanowisko, że wszelkie poprawki Senatu, zgłaszane w trybie art. 121 ust. 2 konstytucji, są bezwzględnie limitowane przedmiotem regulacji zawartym w ustawie uchwalonej przez Sejm. Oznacza to, że Senat może wprawdzie nawet całkowicie zmienić kierunki rozwiązań proponowane przez projektodawcę, jednak poprawki muszą mieścić się w zakresie projektu poddanego pierwszemu czytaniu w Sejmie. W przeciwnym razie mamy do czynienia z inicjatywą ustawodawczą Senatu ukrytą w formie poprawki, w efekcie której do ustawy mogą trafić treści, które nie przeszły pełnej drogi procedury sejmowej.

Na tej podstawie Trybunał ocenił poprawki Senatu do ustawy zmieniającej. Dodanie dodatkowych kryteriów dla uzyskania zwolnienia z abonamentu przez emerytów i rencistów uzasadnione zostało przez Senat koniecznością uniknięcia nadmiernego uprzywilejowania emerytów i rencistów będących w korzystnej sytuacji majątkowej. W ocenie Trybunału propozycja ta, będąca modyfikacją przepisu uchwalonego przez Sejm, jest zgodna z intencją projektodawców, aby rozszerzyć zwolnienia o podmioty najuboższe. Stanowi zatem poprawkę Senatu w rozumieniu art. 121 ust. 2 konstytucji. Oceny tej Trybunał nie podzielił w odniesieniu do pozostałych przepisów wprowadzonych do ustawy zmieniającej jako poprawki senackie. Poprawka rozszerzająca katalog zwolnień z opłat abonamentowych o represjonowanych i internowanych została uzasadniona konstytucyjnym obowiązkiem państwa otaczania szczególną opieką weteranów. W ocenie Trybunału, która nie dotyczyła słuszności samej idei, Senat zmienił przyjęte przez Sejm kryterium doboru podmiotów uprawnionych do zwolnień. Zakres prac Senatu jest wyznaczany nie tylko zakresem i materią ustawy uchwalonej przez Sejm, ale także jej koncepcją (ratio legis). W tym świetle omawiana poprawka nie mieści się w zakresie wyznaczonym w art. 121 ust. 2 konstytucji. Poprawki upoważniające KRRiT do ponownego podziału wpływów z abonamentu i do zwrotu zapłaconego z góry abonamentu za 2008 rok są materią, której w ogóle nie dotyczyła ustawa zmieniająca. Nie mogą być zatem zakwalifikowane jako poprawki Senatu w rozumieniu art. 121 ust. 2 konstytucji. Właściwą formą działania Senatu, jeśli dostrzeże on konieczność wprowadzenia zmian legislacyjnych wykraczających poza materię ustawy uchwalonej przez Sejm, jest inicjatywa ustawodawcza podjęta w trybie art. 118 ust.1 konstytucji albo wniosek komisji senackiej zgłoszony w trybie art. 69 ust. 1 Regulaminu Senatu o podjęcie przez Senat inicjatywy ustawodawczej wraz z projektem odpowiedniej ustawy. Trybunał poprzestał na stwierdzeniu niekonstytucyjności trybu uchwalenia wskazanych wyżej przepisów, nie rozstrzygając w tym zakresie o meritum treści zarzutów Prezydenta RP.

Trybunał dokonał merytorycznej oceny zarzutów Prezydenta RP dotyczących art. 1 pkt 1 lit. b w zakresie, w jakim do art. 4 ust. 1 ustawy o opłatach abonamentowych, dodał punkt 6 i 7 lit. a-e, czyli rozszerzył krąg osób zwolnionych z abonamentu, pod kątem ich zgodności z art. 2 konstytucji i art. 213 ust. 1 konstytucji.

Trybunał uznał, że realizacja misji publicznej przez media publiczne jest niemożliwa bez zapewnienia odpowiednich nakładów finansowych pochodzących ze środków publicznych. Jednakże to do ustawodawcy należy wybór formy finansowania, jego wysokości i szczegółowych zasad. Jako formę finansowania misji publicznej, w granicach przysługującej mu swobody, ustawodawca wybrał abonament. Jednocześnie postanowił zwolnić część podmiotów z powszechnego obowiązku opłacania abonamentu. Ustawa zmieniająca rozszerza aktualny krąg zwolnień zawarty w art. 4 ustawy o opłatach abonamentowych. Takie działanie ustawodawcy jest jego uprawnionym działaniem, a zatem nie narusza wynikającej z art. 2 konstytucji zasady bezpieczeństwa prawnego.

Drugi z powołanych przez Prezydenta RP wzorców kontroli - art. 213 ust. 1 konstytucji -jest przepisem ustrojowym, określającym pozycję i zadania KRRiT, do których nie należy ustalanie wysokości opłat abonamentowych ani zwolnień od tych opłat. Trybunał nie dostrzegł, na tle zaskarżonych w tej sprawie przepisów, związku między konstytucyjnymi zadaniami KRRiT a rozszerzeniem zakresu zwolnień od opłat abonamentowych, w szczególności ewentualnego ograniczenia zakresu tych zadań. Art. 213 ust. 1 konstytucji jest zatem nieadekwatnym wzorcem kontroli konstytucyjności względem zakwestionowanego przepisu.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim.