Komunikat po Drukuj

Wojskowe Służby Informacyjne K 51/07

27 czerwca 2008 r. o godz. 14.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Grupy posłów na Sejm dotyczący Wojskowych Służb Informacyjnych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 62 ust. 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego dodany przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

2. Art. 63 ust. 4a ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 2 lit. a ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

3. Art. 63 ust. 6a ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 2 lit. c ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, w zakresie, w jakim zapewnia członkom i przewodniczącemu Komisji Weryfikacyjnej dostęp do wszelkich dokumentów niezbędnych do weryfikacji oświadczeń, o których mowa w art. 67 ust. 1 i 3, jest zgodny z art. 2, art. 7 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

4. Art. 70a ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1: 
a) w zakresie, w jakim nie gwarantuje zainteresowanym osobom dostępu do akt sprawy, jest niezgodny z art. 51 ust. 3 Konstytucji,
b) w zakresie, w jakim nie gwarantuje stronom prawa do wysłuchania w przedmiocie zebranych informacji, będących podstawą sporządzenia raportu Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej, jest niezgodny z art. 51 ust. 4 Konstytucji. 
c) w zakresie, w jakim nie przewiduje środków prawnych umożliwiających uruchomienie sądowej kontroli decyzji o podaniu do publicznej wiadomości danych osobowych objętych raportem Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji,

5. Art. 70a ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny art. 7 Konstytucji.

6. Art. 70a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1:
a) jest niezgodny z art. 32 Konstytucji, 
b) jest zgodny z art. 2, art. 7 i art. 30 Konstytucji.

7. Art. 70b ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

8. Art. 70c ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 7 i art. 10 Konstytucji.

9. Art. 70c ust. 2 i 3 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny art. 2 i art. 10 Konstytucji.

10. Art. 70c ust. 4 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2 oraz z art. 7 w związku z art. 126 ust. 2 i 3 oraz art. 134 Konstytucji.

11. Art. 70d ust. 1 i 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

12. Art. 79a ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1, dodany przez art. 1 pkt 5 ustawy z 14 grudnia 2006 r. powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 2, art. 7 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

13. Ustawa z 14 grudnia 2006 r. powołana w punkcie 1 jest zgodna z art. 2, art. 7 i art. 30 Konstytucji oraz nie jest niezgodna z art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 3 Konstytucji.

14. Ustawa z 14 grudnia 2006 r. powołana w punkcie 1, z wyjątkiem jej art. 1 pkt 4 - w zakresie, w jakim dotyczy on art. 70a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. powołanej w punkcie 1 (punkt 5 wyroku) - jest zgodna z art. 32 Konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał postanowił umorzyć postępowanie ze względu na zbędność wydania wyroku.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że prawo do wysłuchania nie zostało zagwarantowane osobom, które - z takich czy innych powodów- nie złożyły oświadczenia. Dotyczy to osób, które zrezygnowały z ubiegania się o przyjęcie do służby w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego lub Służbie Wywiadu Wojskowego, a także osób, w przypadku których ustawa nie przewidywała składania oświadczeń, a które mogły zostać objęte sporządzanym raportem. Należą tu m.in. osoby, które, współdziałały z żołnierzami i pracownikami WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego przed wejściem w życie ustawy z 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Służbach Informacyjnych.

Zdaniem TK, zainteresowani mogą dochodzić swoich praw przy pomocy instrumentów cywilnoprawnych, wytaczając powództwo o ochronę dóbr osobistych, oraz przy pomocy instrumentów prawnokarnych, wnosząc prywatny akt oskarżenia w sprawie o zniesławienie. Instrumenty te nie jednak zapewniają wystarczająco skutecznej ochrony zainteresowanym. Przede wszystkim nie pozwalają zapobiec naruszeniu praw jednostki przez publikację raportu. Instrumenty cywilnoprawne mogą być niedogodne dla zainteresowanych z uwagi na koszty postępowania cywilnego. Z tych względów w ocenie Trybunału Konstytucyjnego art. 70a ustawy z 9 czerwca 2006 r. w zakresie, w jakim nie przewiduje środków prawnych umożliwiających uruchomienie skutecznej sądowej kontroli nad raportem Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Kolejny zarzut wnioskodawców dotyczy naruszenia prawa dostępu do akt spraw oraz prawa do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych. Ustawa z 9 czerwca 2006 r. w interpretacji przyjętej przez organy ją stosujące nie gwarantuje zainteresowanym prawa dostępu do akt sprawy stanowiących podstawę zamieszczania informacji o podejmowanych przez nich działaniach w raporcie Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej. Nie gwarantuje też prawa do wysłuchania w zakresie prawdziwości informacji zebranych przez Komisję Weryfikacyjną. Z drugiej strony ustawa z 9 czerwca 2006 r. nie wyklucza stosowania ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych do danych osobowych gromadzonych i przetwarzanych przez Komisję Weryfikacyjną w zbiorach danych objętych ustawą. Ustawa ta gwarantuje prawo do kontroli przetwarzania danych, które jej dotyczą, zawartych w zbiorach danych. Kwestionowane przepisy nie zapewniają wystarczającej ochrony interesów zainteresowanych w postępowaniu mającym na celu przygotowanie raportu. Z tych względów Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 70a ustawy z 9 czerwca 2006 r. w zakresie, w jakim nie przewiduje prawa dostępu do akt sprawy, jest niezgodny z art. 51 ust. 3 Konstytucji, a w zakresie, w jakim nie gwarantuje stronom prawa do wysłuchania w przedmiocie zebranych informacji, będących podstawą sporządzenia raportu Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej - z art. 51 ust. 4 Konstytucji.

Osoby, które nie zajmowały kierowniczych stanowisk, nie były zatrudnione i nie pełniły służby w WSI ani w wojskowych jednostkach organizacyjnych realizujących zadania w zakresie wywiadu wojskowego lub kontrwywiadu wojskowego przed wejściem w życie ustawy z 9 lipca 2003 r. mogły oczekiwać ochrony ich autonomii informacyjnej. Ustawodawca zróżnicował podmioty w zakresie ochrony tej autonomii, dopuszczając publikowanie w raporcie Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej informacji o osobach, które wiedziały lub przewidywały i godziły się na to, że współuczestniczą w działaniach, o których mowa w art. 70a ust. 1 ustawy. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozwiązanie takie nie ma oparcia w wartościach i zasadach konstytucyjnych, przeciwnie prowadzi do ich naruszenia. Nie ma powodów usprawiedliwiających tak daleko idącą ingerencję w prawa zagwarantowane w art. 47 Konstytucji. Nawet, gdyby wymienione osoby miały dopuścić się przestępstwa, to odpowiednie środki działania w takiej sytuacji przewiduje kodeks postępowania karnego. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 70a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. jest niezgodny z art. 32 Konstytucji.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozważane zarzuty pominięcia określonych regulacji dotyczących postępowania mającego na celu przygotowanie i opublikowanie raportu Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej należy wiązać z art. 70a ustawy z 9 czerwca 2006 r., wprowadzonym ustawą z 14 grudnia 2006 r., ponieważ wymieniony artykuł normuje zagadnienia związane z przygotowaniem raportu. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność tego przepisu z Konstytucją.

Ustalanie konsekwencji orzeczenia stwierdzającego niekonstytucyjność określonych przepisów należy w pierwszej kolejności do organów stosujących te przepisy. Trybunał Konstytucyjny, rozstrzygając o konstytucyjności zaskarżonych aktów normatywnych, bierze jednak pod uwagę skutki wydawanych orzeczeń tym bardziej, że skutki te mogą mieć znaczenie dla samej treści rozstrzygnięcia. Trybunał Konstytucyjny pragnie w związku z tym, zwrócić w tym miejscu uwagę na niektóre skutki orzeczenia.

W rozpoznawanej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność art. 70a ustawy z 9 czerwca 2006 r. w zakresie, w jakim przepis ten pomija określone regulacje. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego potwierdza konstytucyjny obowiązek uzupełnienia ustawy o odpowiednie regulacje, zawierające niezbędne gwarancje konstytucyjnych praw jednostki. Ustawodawca posiada przy tym swobodę wyboru odpowiednich rozwiązań, w granicach wyznaczonych przez zasady i normy konstytucyjne. Trybunał Konstytucyjny nie ma kompetencji, aby wskazywać ustawodawcy regulacje prawne, które odpowiadają wymogom konstytucyjnym.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego raport Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej i jego uzupełnienia sporządzane w oparciu o dotychczasowe przepisy, nie zawierające wymaganych gwarancji konstytucyjnych, mogą naruszać prawa osób w nim ujętych. Z tego względu do czasu uzupełnienia przez ustawodawcę ustawy oraz przeprowadzenia odpowiednich postępowań na podstawie nowych unormowań, organy władzy publicznej powinny wstrzymać się z podawaniem do publicznej pełnej wersji uzupełnień raportu Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej bez uprzedniej anonimizacji danych osób objętych raportem. Uzupełnienia do raportu mogą zostać podane do publicznej wiadomości bez takiej anonimizacji dopiero po zapewnieniu osobom zainteresowanym odpowiednich gwarancji proceduralnych.

Konsekwencją stwierdzenia niekonstytucyjności art. 70a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. jest powstanie sytuacji, w której brak jest podstaw prawnych do podawania do wiadomości publicznej danych osób wymienionych w tym przepisie. W konsekwencji publikacja uzupełnień raportu w tym zakresie podmiotowym wymagałaby uprzedniej anonimizacji danych konkretnych osób wymienionych w art. 70a ust. 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r.

Publikacja raportu Przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej (M.P. z 2007 r., Nr 11, poz. 110) wywołała nieodwracalne skutki dla osób objętych raportem. Konsekwencją stwierdzenia niekonstytucyjności wymienionych wyżej przepisów ustawy jest jednak otwarcie drogi do dochodzenia odszkodowań z tytułu ewentualnych szkód niemajątkowych i majątkowych wyrządzonych zastosowaniem niekonstytucyjnej regulacji prawnej.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marian Grzybowski, a sprawozdawcą był wiceprezes TK Janusz Niemcewicz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.