Komunikat po Drukuj

Tryb wyboru i odwołania rady pracowników K 23/07

1 lipca 2008 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Konfederacji Pracodawców Polskich dotyczący trybu wyboru i odwołania rady pracowników.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4 ust. 1, 3 i 5 ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji w zakresie, w jakim określa tryb wyboru oraz odwołania rady pracowników w zależności od przynależności pracowników do reprezentatywnej organizacji związkowej, jest niezgodny z art. 59 ust. 1 w związku z art. 32 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Powyższy przepis traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Rady pracowników powinny funkcjonować w podmiotach gospodarczych (głównie w przedsiębiorstwach) zatrudniających co najmniej 50 pracowników (z wyjątkiem przedsiębiorstw państwowych, w których funkcjonuje samorząd pracowniczy, gdzie zadania rady pracowników pełni rada pracownicza). Rada pracowników jest nowym przedstawicielstwem pracowników funkcjonującym u pracodawców, obok dotychczasowych przedstawicielstw, w szczególności obok zakładowych organizacji związkowych. Są one najsłabszą formą udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy. Ich uprawnienia sprowadzają się do pozyskiwania od pracodawcy informacji o działalności przedsiębiorstwa, jego sytuacji ekonomicznej, stanie i strukturze zatrudnienia oraz planowanych zmianach w tym zakładzie i przedstawiania pracodawcy opinii w tych sprawach.

Ustawa wprowadza trzy tryby powoływania rady, w zależności od tego czy u danego pracodawcy działa reprezentatywna organizacja związkowa (tj. organizacja zrzeszająca co najmniej 7 proc. pracowników danego pracodawcy), jeśli jest ona jednostką organizacyjną związku zawodowego czy konfederacji związkowej reprezentatywnej w skali kraju (zrzeszającej co najmniej 300 tys. pracowników) albo zrzeszającą co najmniej 10 proc. pracowników danego pracodawcy, jeśli nie wchodzi w strukturę krajowej organizacji reprezentatywnej.

Jeśli u pracodawcy działa jedna reprezentatywna organizacja związkowa, to wyboru rady pracowników dokonuje jej zarząd (tryb "związkowy"). Jeśli działają u pracodawcy dwie lub więcej reprezentatywne organizacje, powinny dokonać wyboru wspólnie i powiadomić o tym pracodawcę. Jeśli w określonym w ustawie terminie organizacje nie porozumieją się w tej sprawie, wyboru rady dokonuje ogół pracowników, ale tylko spośród kandydatów zgłoszonych przez reprezentatywne organizacje związkowe (tryb "mieszany").
Jedynie gdy u pracodawcy nie działa żadna organizacja związkowa, radę pracowników wybiera ogół pracowników (cała załoga przedsiębiorstwa) spośród kandydatów zgłoszonych przez grupy pracowników (tryb "załogowy").

Problem konstytucyjny polega na tym, że pracownicy nie będący członkami reprezentatywnej organizacji związkowej, zatrudnieni u pracodawcy, u którego działa taka organizacja, nie mają żadnego, nawet pośredniego wpływu na wybór i działanie, a tym samym i na sposób pełnienia funkcji przez członków rady pracowników.

Zdaniem wnioskodawcy, które to podzielił Trybunał Konstytucyjny, rozwiązanie takie jest sprzeczne z zasadą tzw. negatywnej wolności związkowej, wyprowadzonej z art. 59 ust. 1 Konstytucji. Oznacza ona, że pracownik według swego swobodnego wyboru może należeć do związku zawodowego albo nie należeć do niego, a przynależność do związku bądź jej brak nie może wpłynąć na jego sytuację pracowniczą. Zaskarżone przepisy stawiają pracowników nienależących do reprezentatywnej organizacji związkowej w gorszej sytuacji, niż członków takiej organizacji, co niewątpliwie narusza wolność związkową w jej negatywnym aspekcie.

Drugi zarzut niekonstytucyjności odnosi się do naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Przepisy te wprowadzają zróżnicowanie sytuacji pracowników według kryterium przynależności do reprezentatywnej organizacji związkowej, które w tym przypadku nie może być uznane za relewantne.

Podstawowym następstwem wyroku powinna być niezwłoczna zmiana zakwestionowanych przepisów. Z chwilą wejścia w życie nowych regulacji, rady pracowników (u pracodawcy, w których działają reprezentatywne organizacje związkowe) powołane na dotychczasowych zasadach, utracą mandat do wykonywania swoich zadań. Ze względu na konieczne zmiany legislacyjne, a także organizacyjne w zakładach pracy, w których powstały rady pracownicze wybrane przez reprezentatywne organizacje związkowe - Trybunał postanowił odroczyć utratę mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów. Orzeczenie odraczające ma następujące skutki w rozpatrywanej sprawie w okresie przejściowym, tj. - licząc od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw do dnia wejścia w życie nowych (zmienionych) przepisów ustawy. Po pierwsze - dotychczasowe rady pracownicze wybrane zarówno w trybie "związkowym" lub "mieszanym" (przepisy uznane za niekonstytucyjne) jak i w trybie "załogowym" posiadają ważny mandat do sprawowania swoich ustawowych zadań. Po drugie - w nowych zakładach pracy, w których jest ustawowy obowiązek funkcjonowania rady pracowników, wybory do rad pracowniczych mogą się odbywać na dotychczasowych zasadach. Po trzecie - w kontekście odroczenia utraty mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów należy zwrócić uwagę, na to, że kadencja rady pracowników trwa 4 lata. Zdaniem TK, ustawodawca może jednak w przepisach przejściowych ustawy nowelizującej zaskarżone przepisy zezwolić na "dokończenie kadencji" przez rady wybrane w trybie "związkowym" i "mieszanym" przed ogłoszeniem wyroku.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marian Grzybowski, a sprawozdawcą była sędzia TK Teresa Liszcz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.