Komunikat po Drukuj

Postępowanie karne w trybie przyspieszonym P 30/07

Nakaz stosowania przez sąd środka zapobiegawczego, w oparciu o samoistną podstawę zastosowania tego środka, którą stanowi chuligański charakter zarzucanego czynu oraz ustanowienie chuligańskiego charakteru czynu samoistną podstawą zastosowania środka zapobiegawczego jest niezgodne z konstytucją.

7 października 2008 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie IX Wydział Grodzki dotyczące postępowania karnego w trybie przyspieszonym.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
- art. 517c § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim formułuje nakaz stosowania przez sąd środka zapobiegawczego, w oparciu o samoistną podstawę zastosowania tego środka, którą stanowi chuligański charakter zarzucanego czynu, i wyłącza stosowanie art. 259 § 3 tej ustawy, jest niezgodny z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji.
- art. 517c § 4 powyższej ustawy w zakresie, w jakim, w razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania, ustanawia chuligański charakter czynu samoistną podstawą zastosowania środka zapobiegawczego, i wyłącza stosowanie art. 259 § 3 tej ustawy, jest niezgodny z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że regulacje art. 517 c par. 1 i 4 kodeksu postępowania karnego mają zasadnicze znaczenie dla dalszego postępowania przed sądem w sprawie, której dotyczy pytanie prawne. Przepis par. 1 dotyczy sytuacji, gdy postępowanie zostało przerwane i po przerwie zostaje podjęte, a par. 4 - gdy sprawa została już w pierwszej instancji rozstrzygnięta i oskarżonego skazano na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. W obu sytuacjach zaistnienie samoistnej przesłanki chuligańskiego charakteru czynu zobowiązuje sąd do stosowania środka zapobiegawczego. Wyklucza też stosowanie art. 259 par. 3 k.p.k., który stanowi, że tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku, chyba że sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem. W postępowaniu przyspieszonym warunkiem niezbędnym do stosowania środka zapobiegawczego, w tym tymczasowego aresztowania, jest to, że sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem. Trybunał Konstytucyjny przypomniał jednak, że postępowanie przyspieszone jest szczególnym, ale nie specjalnym trybem postępowania karnego i powinny mieć w nim zastosowanie ogólne gwarancje kodeksu postępowania karnego dla praw oskarżonego. Ustawodawca wyłączając stosowanie art. 259 par. 3 k.p.k. przekroczył granicę konieczności i celowości wprowadzenia regulacji zapewniającej porządek publiczny. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że jeśli jest możliwe osiągnięcie zamierzonego celu, czyli w tym przypadku porządku publicznego w sposób mniej uciążliwy, to przyjęcie regulacji bardziej represyjnej jest nieadekwatne.

W każdej sprawie o występek o charakterze chuligańskim sąd może stosować środek zapobiegawczy tylko wtedy, gdy jest to konieczne w celu zabezpieczenia prawidłowego postępowania karnego oraz gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Określona w art. 517 c par. 1 i 4 k.p.k. samoistna przesłanka stosowania środka zapobiegawczego może prowadzić do przekształcenia go w pozaprawny środek represyjny. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że istniejące już w kodeksie postępowania karnego instrumenty prawne pozwalają na zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania, jeśli zachodzi konieczność ingerencji w sferę wolności jednostki jako wartości podlegającej konstytucyjnej ochronie. Ustawodawca decydując się na zmiany powinien był przede wszystkim wykorzystać istniejące regulacje prawne, dokonując ich modyfikacji tylko w zakresie koniecznym i w sposób zgodny z zasadami konstytucyjnymi.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Mazurkiewicz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.