Postępowanie karne w trybie przyspieszonym P 30/07
7 października 2008 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie IX Wydział Grodzki dotyczące postępowania karnego w trybie przyspieszonym.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 244 § 1 oraz art. 517a-517j ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim dotyczą postępowania w trybie przyspieszonym wobec naruszenia przez nie: prawa do wolności, prawa do obrony, oraz prawa do wyboru obrońcy z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz z art. 42 ust. 2 Konstytucji.
Do sądu rejonowego wpłynęła sprawa Dawida W., która została wniesiona w trybie przyspieszonym na mocy przepisów kodeksu postępowania karnego. Jednakże nowo wprowadzone przepisy postępowania w trybie przyspieszonym budzą wątpliwości sądu. Przepis dotyczący zatrzymania oskarżonego celem przeprowadzenia postępowania w trybie przyspieszonym stanowi, iż policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. Tak więc po stwierdzeniu, że sprawa może być rozpoznawana w trybie przyspieszonym, dana osoba może zostać pozbawiona wolności pomimo braku ku temu jakiejkolwiek innej przyczyny, niż tylko zamiar skierowania sprawy do sądu w trybie przyspieszonym. Zdaniem sądu przepis ten narusza wolności konstytucyjne gdyż niedopuszczalne jest ograniczenie wolności bez żadnej uzasadnionej przyczyny, jedynie na mocy autorytatywnej woli ustawodawcy. Z problemem stosowania środków przymusu w postępowaniu przyspieszonym wiąże się stosowanie środka zapobiegawczego. Z kwestionowanych przepisów wynika, że jeśli sąd z jakichkolwiek względów, także niezależnych od oskarżonego, przerywa rozprawę prowadzoną w trybie przyspieszonym na czas do 14 dni, a sprawa toczy się o występek chuligański, wówczas obowiązany jest obligatoryjnie zastosować jakiś środek zapobiegawczy, czy są ku temu jakieś inne przesłanki czy też nie. Jedyną podstawą jest sam charakter chuligański zarzucanego czynu. W ocenie sądu przepisy w sposób oczywisty naruszają wolności konstytucyjne gdyż zmuszają sąd do pozbawienia wolności (w przypadku zastosowania tymczasowego aresztowania), lub ograniczenia wolności (w przypadku zastosowania innych środków zapobiegawczych) oskarżonego bez żadnych racjonalnych przyczyn. W postępowaniu przyspieszonym przed sądem oskarżony musi mieć obrońcę. Jeśli nie ma ustanowionego obrońcy z wyboru, wówczas zostaje mu wyznaczony obrońca z urzędu spośród obrońców, którzy w tym celu pełnią dyżur. Takie rozwiązanie, zdaniem sądu, utrudnia w znacznym stopniu możliwość korzystania z samodzielnie ustanowionego obrońcy przez oskarżonego. W większości przypadków oskarżonemu zostaje narzucony obrońca z urzędu, pomimo posiadanej woli, środków i możliwości, aby ustanowić go samodzielnie, a wszystko jedynie dlatego, że ustawodawca chce kogoś szybko ukarać. Wybór obrońcy w pewnych sytuacjach staje się niemożliwy i oskarżony zostaje zmuszony do korzystania z takiego obrońcy jakiego narzuci mu państwo. W ocenie sądu zostało naruszone konstytucyjne prawo stanowiące, że każdy oskarżony może wybrać obrońcę. Z tą kwestią wiąże się sprawa czasu, który ma oskarżony na przygotowanie obrony. Zgodnie z przepisami do rozprawy w trybie przyspieszonym powinno dojść w czasie nie dłuższym niż siedemdziesiąt dwie godziny od popełnienia przestępstwa. Realny czas jaki pozostaje na przygotowanie się do obrony jest bardzo krótki. Ponadto przepisy stanowią, iż nie jest konieczne zapoznawanie oskarżonego z materiałami postępowania przygotowawczego, nawet wtedy gdy oskarżony o to wniesie. Dopiero więc w sądzie oskarżony będzie miał pierwszą możliwość zapoznania się z obciążającymi go dowodami. Zatem w bardziej skomplikowanych stanach faktycznych przygotowanie się do obrony może mieć charakter jedynie iluzoryczny. Zdaniem pytającego sądu, prawo do obrony oskarżonego w trybie przyspieszonym uległo ograniczeniu i narusza konstytucyjne prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.