Zamknięcie księgi wieczystej P 68/07
Nawet w przypadku wadliwego i bezpodstawnego zamknięcia księgi wieczystej istnieje skuteczna droga sądowa dochodzenia ochrony przysługujących praw i roszczeń.
16 grudnia 2008 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy dotyczące zamknięcia księgi wieczystej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 17 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz jest zgodny z art. 176 ust. 2 Konstytucji.
Pytanie prawne dotyczy zamknięcia księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym. Zamknięcie księgi wieczystej zarówno prowadzonej w formie tradycyjnej jak i w systemie informatycznym ma charakter czynności technicznej. Merytoryczne przepisy dotyczące przesłanek dokonania zamknięcia księgi wieczystej znajdują się przede wszystkim w § 17 rozporządzenia w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych oraz w innych aktach prawnych.
Prawodawca wprowadził przesłankę zamknięcia księgi wieczystej ze względu na bezprzedmiotowość prowadzenia w związku z przenoszeniem treści ksiąg wieczystych do systemu informatycznego. Dzięki tej regulacji treść ksiąg wieczystych, których prowadzenie stało się bezprzedmiotowe, nie musiała podlegać migracji do systemu informatycznego. Przesłanka zamknięcia księgi wieczystej z powodu bezprzedmiotowości jej prowadzenia miała ułatwić, usprawnić i uporządkować proces informatyzacji prowadzenia ksiąg wieczystych.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że czynność, jaką jest zamknięcie księgi wieczystej nie wchodzi w zakres postępowania wieczysto-księgowego. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące postępowania wieczysto-księgowego nie może być analogicznie odnoszone do instytucji zamknięcia księgi wieczystej.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie można uznać czynności technicznej zamknięcia księgi wieczystej z uwagi na bezprzedmiotowość dalszego jej prowadzenia za "sprawę sądową" rozstrzyganą merytorycznie od początku przez sądy w "postępowaniu sądowym". O ile bowiem w postępowaniu wieczysto-księgowym bada się istnienie czy przysługiwanie prawa, które ma być ujawnione bądź wykreślone z księgi wieczystej, o tyle zamknięcie księgi wieczystej nie dotyczy bezpośrednio prawa podmiotowego. W związku z tym wskazany przez sąd pytający wzorzec kontroli z art. 176 ust. 1 konstytucji jest w tej sprawie nieadekwatny. Nie jest on dobrze dobrany i nie pozostaje w związku z treścią zaskarżonej regulacji.
Zamknięcie księgi wieczystej nie decyduje o pozbawieniu prawa, które jest ujawnione w tejże księdze. Nawet w przypadku wadliwego i bezpodstawnego zamknięcia księgi wieczystej istnieje skuteczna droga sądowa dochodzenia ochrony przysługujących praw i roszczeń. Zamknięta księga wieczysta zachowuje moc i znaczenie dokumentu urzędowego. W razie wniesienia przez rzeczywistego właściciela lub innego uprawnionego wniosku dotyczącego zamkniętej już księgi wieczystej zakłada się nową księgę po przeniesieniu do niej tego, co da się odwzorować z księgi zamkniętej. Wówczas wpis do nowej księgi jest orzeczeniem, stanowczym rozstrzygnięciem o materialnoprawnych podstawach przysługiwania prawa, które podlega zaskarżeniu.
Zamknięcie księgi wieczystej nie wchodzi w zakres pojęcia sprawy wieczysto-księgowej i konsekwentnie "postępowania sądowego" oraz nie obejmuje materii zastrzeżonej do uregulowania w formie ustawy. Tak więc ustawodawca, rezygnując z określenia przesłanek i sposobu zamknięcia księgi wieczystej w ustawie, nie naruszył art. 176 ust. 2 konstytucji. Uregulowanie tej czynności technicznej w drodze rozporządzenia jest zgodne z konstytucją.
Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, a sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Granat.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.