Komunikat po Drukuj

Zasady obowiązywania prawa w czasie P 9/04

31 stycznia 2005 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Toruniu w sprawie zgodności art. 22 Przepisów wprowadzających ustawę - Prawo celne z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał orzekł, że art. 22 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo celne jest niezgodny z art. 2 Konstytucji w związku z art. 15 ust. 1 zdanie trzecie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. oraz jest zgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem Trybunału sytuacja, w której w wyniku zmian prawnomiędzynarodowych wynikających z uczestnictwa danego państwa (Rzeczypospolitej Polskiej) w grupie państw tworzących unię celną (Unia Europejska) nie obowiązują już pewne regulacje prawne wynikające ze specyfiki uczestniczenia w unii celnej, nie może powodować karalności za czyny popełnione przed wejściem danego państwa do grupy państw tworzących inny porządek prawny. Z art. 15 ust. 1 zdanie trzecie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych wynika zasada, zgodnie z którą, jeżeli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona została przez ustawę kara łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego skorzystać. W związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej, w zakresie szeroko ujmowanych przestępstw i wykroczeń celnych zaczęło obowiązywać prawo nie tylko łagodniejsze, ale i przewidujące pełną depenalizację niektórych czynów dotąd uważanych za prawnie naganne.

Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny, stwierdzenie niekonstytucyjności art. 22 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo celne powoduje następujące skutki prawne. Zostaje wyeliminowany z obrotu prawnego zarówno przepis art. 22, jak i art. 15a Przepisów wprowadzających Kodeks karny skarbowy. Brak przepisu intertemporalnego w zakwestionowanym zakresie będzie powodował obowiązek stosowania znowelizowanego K.k.s. do czynów powstałych również przed 1 maja 2004 roku. Stwierdzenie niekonstytucyjności art. 22 w stosunku do sprawców przestępstw będących tzw. osobami niewspólnotowymi nie powoduje żadnych następstw prawnych. Najważniejszy skutek ma stwierdzenie niekonstytucyjności art. 22 w odniesieniu do czynów popełnionych przez sprawców, którzy mają obecnie status osoby wspólnotowej. Po 1 maja 2004 roku nie są bowiem wymagane żadne pozwolenia czy też obowiązek zapłaty cła za towary przemieszczane w ramach Unii Europejskiej. Zatem nie istnieje kategoria prawna "narażenie na uszczuplenie należności celnej", gdyż te należności po wskazanej dacie nie są wymagane, a co za tym idzie nie stanowią czynu niedozwolonego.

Trybunał podkreślił, że wyrażona w art. 42 ust. 1 Konstytucji zasada nullum crimen sine lege nie obejmuje sytuacji, w których czyn był w momencie popełnienia zabroniony, a potem z rozmaitych względów przestał być karalny. Punktem odniesienia tej zasady jest moment popełnienia czynu. Wszystko co dzieje się potem pozostaje poza zakresem jej stosowania i oddziaływania.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, a sprawozdawcą był sędzia TK Marian Zdyb.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.