Komunikat po Drukuj

Świadczenia rodzinne K 16/04

11 maja 2005 r. o godz. 12.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący dodatku dla osób samotnie wychowujących dzieci i pozbawienia go dzieci pochodzących z legalnych związków małżeńskich.

W wyroku z 18 maja 2005 r. Trybunał orzekł, że art. 3 pkt 17, art. 8 pkt 3 i 4, art. 11 i art. 12 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych są niezgodne z art. 18, art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 27 Konwencji o prawach dziecka. Trybunał stwierdził ponadto, ze wyżej wymienione przepisy nie są niezgodne z art. 48 Konstytucji.
Przepisy te tracą moc obowiązującą z dniem 31 grudnia 2005 r.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zasada ochrony i opieki nad rodziną wynikająca z art. 18 Konstytucji nie może być sprzeczna z ochroną i opieką nad małżeństwem, macierzyństwem czy rodzicielstwem. W przypadku rozpatrywanej sprawy oznacza to, że opieka nad rodziną nie powinna być pojmowana w sposób, który naruszałby zasadę ochrony i opieki nad małżeństwem, a w szczególności nad stabilnością małżeństwa. Proponowane w ustawie o świadczeniach rodzinnych rozwiązania, polegające na preferowaniu osób "samotnie wychowujących dzieci" przez przyznanie im dodatku do zasiłku rodzinnego i pozbawieniu takiego dodatku osób wychowujących dziecko w rodzinie, zachęcają do zmiany statusu prawnego rodziny, co stanowi zagrożenie dla trwałości małżeństwa, a zatem narusza art. 18 Konstytucji.

Trybunał przypomniał również, jak należy rozumieć wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości i związane z nią prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Prawodawca nie może określać kręgu podmiotów objętych uprawnieniami, przywilejami czy obowiązkami w sposób całkowicie dowolny. Uprawnienia te muszą obejmować wszystkie podmioty charakteryzujące się daną wspólną cechą istotną z punktu widzenia konkretnej regulacji prawnej. Dlatego też TK stwierdził, że zastosowanie przez ustawodawcę takiego środka prawnego, jakim jest dodatek do zasiłku rodzinnego powinno dotyczyć zarówno dzieci w rodzinach niepełnych jak i w rodzinach pełnych.

Z art. 71 Konstytucji wynika, że każda rodzina znajdująca się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, ma prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Jednak spośród tych wszystkich rodzin to właśnie rodziny wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy. Trybunał stwierdził, że ochrona wartości konstytucyjnej jaką jest rodzina, powinna być realizowana poprzez gwarantowanie szczególnej pomocy rodzinom będącym w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i niepełnym. Ochrona ta nie może więc być sprawowana fragmentarycznie lub wyrywkowo, lecz winna dotyczyć obydwu kategorii wskazanych przez Konstytucję.

Rozprawie przewodniczył wiceprezes TK Andrzej Mączyński, a sprawozdawcą był sędzia TK Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.