Świadczenia rodzinne K 16/04
11 maja 2005 r. o godz. 12.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący dodatku dla osób samotnie wychowujących dzieci i pozbawienia go dzieci pochodzących z legalnych związków małżeńskich.
Trybunał orzeknie o zgodności art. 8 pkt 3 i art. 11 w związku z art. 3 pkt 17 oraz art. 8 pkt 4 i art. 12 w związku z art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych z art. 18, art. 32 ust. 1 oraz art. 48 Konstytucji w związku z art. 27 Konwencji o prawach dziecka.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych zlikwidowała fundusz alimentacyjny, wprowadzając równocześnie zamiast świadczeń alimentacyjnych dodatek z tytułu samotnego wychowania dziecka oraz dodatek z tytułu samotnego wychowania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych w skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania (art. 8). W rozumieniu ustawy "samotne wychowywanie dziecka" to wychowywanie dziecka przez pannę, kawalera, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, wdowę i wdowca, jeżeli wspólnie nie wychowuje dziecka z ojcem lub matką dziecka (art.3 pkt 17). Taką definicję, opartą na formalnym kryterium pozostawania w stanie bezżennym, ustawodawca odniósł do grup osób (ojciec, matka, opiekun faktyczny lub prawny dziecka), którym mogą przysługiwać dodatki (art. 11, art. 12). Prowadzi to do wyłączenia z kręgu adresatów osób, które pozostają w związku małżeńskim, lecz faktycznie same wychowują dziecko. Może też powodować, że w kręgu odbiorców dodatku znajdzie się liczna grupa rodziców, którzy faktycznie wychowują dziecko wspólnie z drugim rodzicem dziecka. Dla uzyskania dodatku wystarczy bowiem dołączenie do wniosku dodatkowych dokumentów lub oświadczeń i wyjaśnień wskazujących na pozostawanie poza związkiem małżeńskim. Tym samym dodatków tych zostały pozbawione dzieci pochodzące z legalnych związków małżeńskich (cywilnych i wyznaniowych), jak również ze związków nieformalnych, w których rodzice zgodzili się wspólnie wychowywać i utrzymywać swoje dzieci. Definicja pojęcia "samotne wychowywanie dziecka" została określona poprzez wskazanie osób samotnie wychowujących, natomiast brakuje wskazania na czym polega samotne wychowywanie dziecka.
Wnioskodawca uważa, że promowanie osób samotnych poprzez dofinansowanie wychowania dziecka jest niezgodne ze standardami prawa rodzinnego. Narusza także konstytucyjną zasadę równości obywateli wobec prawa (art. 32 Konstytucji). Należy ustalić, czy wyodrębnione w ten sposób przez ustawodawcę osoby samotnie wychowujące dzieci znajdują się w takiej samej lub podobnej sytuacji faktycznej, jak osoby żyjące w legalnych związkach, bo adresaci norm prawnych charakteryzujących się daną cechą powinni być traktowani jednakowo.
W przypadku trudności związanych z interpretacją pojęć związanych z dzieckiem i rodziną, użytych w Konstytucji, wnioskodawcy wydaje się zasadne sięgnięcie do przepisów Konwencji o prawach dziecka, która zawiera nakaz uwzględniania praw i obowiązków rodziców w działaniach państwa na rzecz dziecka.
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Andrzej Mączyński, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Adam Jamróz .