Komunikat po Drukuj

Postępowanie sądowe SK 26/04

Przepis ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie, w jakim nie przewiduje zażalenia na postanowienie o zamianie kary porządkowej grzywny na karę pozbawienia wolności jest niekonstytucyjny. Sądy nie mają instrumentów, pozwalających w sposób obiektywny ocenić okoliczności konkretnej sprawy i przyjąć rozwiązanie umożliwiające skuteczne wyegzekwowanie kary porządkowej.

5 lipca 2005 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Klary B. dotyczącą braku możliwości zaskarżenia orzeczenia sądu.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 50 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie, w jakim nie przewiduje zażalenia na postanowienie o zamianie kary porządkowej grzywny na karę pozbawienia wolności, jest niezgodny z art. 78 i art. 176 ust. 1 w związku z art. 41 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżony przepis traci moc obowiązującą z dniem 30 czerwca 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny zauważył, że postanowienia o ukaraniu karą porządkową osoby naruszającej powagę sądu pojawiają się incydentalnie. Jednak takie decyzje mogą mieć istotny wpływ na sytuację prawną ukaranych osób. Obowiązujący tryb ma odpowiadać regułom sprawiedliwego postępowania sądowego. Procedura powinna więc być tak ukształtowana, aby w miarę możliwości przewidziane w niej było prawo strony do wniesienia środka zaskarżenia. Kontrola postępowania sądowego zapobiegnie bowiem pomyłkom i arbitralności pierwszej instancji. Aktualnie obowiązujące przepisy przewidują wprawdzie złożenie zażalenia na postępowanie o ukaraniu karą porządkową, ale dalszy tryb, który zamienia karę grzywny (w razie jej nieuiszczenia) na karę pozbawienia wolności, nie w pełni jest poddany rygorom państwa prawnego. Aspekt naruszenia wolności osobistej skarżącej pojawił się po raz pierwszy na tym etapie postępowania, w którym sąd orzekł o zamianie kary porządkowej grzywny na karę pozbawienia wolności. Ingerencja sądu w konstytucyjnie chronioną sferę wolności osobistej nastąpiła bez zbadania przyczyn niewykonania kary grzywny. Konstrukcja obowiązujących przepisów powoduje, że w razie nieuiszczenia grzywny przez osobę ukaraną, sąd w sposób praktycznie mechaniczny orzeka o zmianie grzywny na karę pozbawienia wolności.

Unormowania z zakresu tzw. Policji sesyjnej mają na celu utrzymanie powagi sądu. Osoba naruszająca powagę, spokój lub porządek czynności sądowych musi się liczyć z konsekwencjami swych zachowań, w postaci upomnienia lub wydalenia z sali rozpraw, a w razie naruszenia cięższego albo ubliżenia sądowi, organom państwowym lub osobom biorącym udział w sprawie - z karą porządkową grzywny, z zamianą - w razie nieuiszczenia - na karę pozbawienia wolności. Dążenie do zapewnienia maksymalnej skuteczności stosowanych środków w zestawieniu z rangą naruszonych praw i wolności jednostki, nie powinno wykluczać możliwości zweryfikowania tak ważkiej dla zainteresowanej osoby decyzji. Zdaniem TK ustawodawca w ramach tzw. Policji sesyjnej, nie wyposażył sądu w instrumenty, które pozwalają w sposób obiektywny ocenić okoliczności konkretnej sprawy i przyjąć rozwiązanie umożliwiające skuteczne wyegzekwowanie wymierzonej kary porządkowej, a w sytuacji, gdy jest to niemożliwe, zastosowanie innych realnych środków. Jednocześnie nie stworzył szansy na weryfikację decyzji o zamianie kary grzywny na karę pozbawienia wolności, której wykonanie w określonych okolicznościach może okazać się niecelowe lub wręcz niemożliwe.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marian Grzybowski, a sprawozdawcą był sędzia TK. Jerzy Ciemniewski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.