Komunikat po Drukuj

Prawo do prywatności K 20/03

13 lipca 2004 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie konstytucyjności niektórych przepisów ustawy z dnia 23 listopada 2002 roku o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw, dotyczących uregulowań antykorupcyjnych.

Trybunał orzekł, że art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 roku o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw wprowadzający do ustawy o samorządzie gminnym art. 24j ust. 1, ust. 2 i ust. 6, art. 4 pkt 2 ustawy nowelizującej wprowadzający do ustawy o samorządzie powiatowym art. 25e ust. 1 i 2 oraz art. 5 pkt 2 ustawy nowelizującej wprowadzający do ustawy o samorządzie województwa art. 27 e ust. 1 i ust. 2, w części, w jakiej przepisy te dotyczą wstępnych, zstępnych oraz rodzeństwa osób wskazanych w zaskarżonych artykułach są niezgodne z art. 2, art. 47 i art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

TK orzekł również, że art. 1 pkt 1 lit. c ustawy nowelizującej wprowadzający do ustawy o samorządzie gminnym art. 24 f ust. 4 a także art. 4 pkt 2 ustawy nowelizującej wprowadzający do ustawy o samorządzie powiatowym art. 25 b ust. 4 oraz art. 5 ustawy nowelizującej wprowadzający do ustawy o samorządzie województwa art. 27b ust. 4, w części, w jakiej dotyczą one małżonków osób wskazanych w zaskarżonych artykułach są niezgodne z art. 2 oraz nie są niezgodne z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w zakresie badania konstytucyjności art. 10, art. 11 i art. 12 zaskarżonej ustawy z powodu zbędności orzekania. Pozostałe zaskarżone przepisy Trybunał uznał za zgodne (lub nie niezgodne) z Konstytucją.

Trybunał podkreślił, że wprowadzenie zaskarżonej ustawy było kolejnym krokiem zmierzającym do ograniczenia korupcji oraz procederu wykorzystywania stanowisk samorządowych dla realizacji własnych interesów. Cel ten jest, zdaniem Trybunału, oczywisty i nie może być kwestionowany.

Ustawy samorządowe nakazują funkcjonariuszom samorządowym złożenie oświadczenia na temat działalności gospodarczej ich wstępnych, zstępnych, rodzeństwa i małżonków. Trybunał uznał, że ujawnianie informacji dotyczących trzech pierwszych grup podmiotów: wstępnych, zstępnych i rodzeństwa nie jest niezbędne dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego. Tym samym złamana została konstytucyjna zasada proporcjonalności (art. 31 Konstytucji) w związku z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Ponadto podawanie do publicznej wiadomości informacji wymaganych przez kwestionowaną ustawę może naruszać prywatność osób niepełniących funkcji publicznych (art. 47 Konstytucji). Zdaniem TK pełna realizacja kwestionowanych przepisów nie jest możliwa w praktyce. Trybunał uznał jednak, że odrębnie potraktować należy małżonków funkcjonariuszy samorządowych. Pozostawanie we wspólnym pożyciu (a często również w ustawowej wspólnocie majątkowej) sprawia, że uzyskanie korzyści przez małżonka jest niemal tym samym, co uzyskanie korzyści przez funkcjonariusza. Objęcie więc funkcjonariuszy obowiązkiem informowania o zajęciach i finansach swoich małżonków mieści się w ramach zasady proporcjonalności.

Trybunał analizował również przepisy zakazujące prowadzenia przez funkcjonariuszy samorządowych działalności gospodarczej z użyciem mienia komunalnego. Sankcją za prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy jest konieczność rezygnacji z uzyskanego mandatu we władzach samorządowych. Zdaniem TK wprowadzenie realnej sankcji za nieprzestrzeganie tych przepisów jest rozwiązaniem racjonalnym i celowym, stanowiącym niezbędnie uzupełnienie istniejących przepisów. Podkreślone zostało, że ustawa nie ogranicza działalności gospodarczej radnych w ogóle, a jedynie działalność w oparciu o mienie gminy. Nie jest to zatem ograniczenie nadmierne. Jego wprowadzenie musi być uznane za niezbędne, z punktu widzenia ochrony dobra publicznego i praw innych członków wspólnoty samorządowej.

Przepisy wprowadzające zakazy prowadzenia szeroko pojętej działalności gospodarczej przez funkcjonariuszy samorządowych w niektórych przypadkach objęły również ich małżonków. TK uznał, że unormowanie to, w zakresie a jakim dotyczy małżonków musi zostać uznane za niezgodne z Konstytucją. Zdaniem Trybunału regulacja ta nie została do końca przemyślana i jest praktycznie niewykonalna, nie został bowiem określony tryb, w jakim miałaby ona być egzekwowana. Tym samym naruszona została zasada przyzwoitości legislacyjnej (art. 2 Konstytucji).

Trybunał uznał, że art. 10 i art. 11 i art 12, jako przepisy o charakterze przejściowym mają jednorazowe zastosowanie. Przepisy te zostały wykonane w roku 2003, a więc ich kontrola w roku 2004 jest bezcelowa.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Teresa Dębowska-Romanowska, a sprawozdawcą była sędzia TK Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.