Wysokość kar pieniężnych za naruszenie przepisów o rybołówstwie; zróżnicowanie podmiotów odpowiedzialnych K 31/13
Ustawodawca upoważnił ministra do określenia wysokości kar pieniężnych, zróżnicowanych w zależności od rodzaju naruszenia i jego społecznej szkodliwości. Nie upoważnił go natomiast do określenia dolnej granicy kar – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
17 marca 2015 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Grupy Posłów na Sejm dotyczący wysokości kar pieniężnych za naruszenie przepisów o rybołówstwie (zróżnicowanie podmiotów odpowiedzialnych).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 63 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 63 ust. 1 pkt 3 ustawy z 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji,
2. Art. 63 ust. 2 i 3 w związku z art. 63 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 2 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 1 konstytucji,
3. Art. 63 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 2 i art. 92 ust. 1 konstytucji,
4. § 2 – § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 21 kwietnia 2005 r. w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia przepisów o rybołówstwie w zakresie, w jakim określają dolne granice kar pieniężnych:
a) są niezgodne z art. 63 ust. 2 i 4 ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 2 i art. 92 ust. 1 konstytucji,
b) nie są niezgodne z art. 63 ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1 i art. 42 ust. 1 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny postanowił ponadto umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Zdanie odrębne do pkt 3 wyroku zgłosił sędzia TK Wojciech Hermeliński.
Jakkolwiek zaskarżone przepisy ustawy o rybołówstwie zostały uchylone (na mocy nowej ustawy o rybołówstwie morskim), to jednak - na podstawie przepisów przejściowych - zakwestionowane przepisy ustawy o rybołówstwie oraz rozporządzenia z 2005 r. będą miały zastosowanie do spraw wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie nowej ustawy.
Trybunał Konstytucyjny podzielił jedynie zarzut wnioskodawcy dotyczący niekonstytucyjności § 2-5 rozporządzenia z 2005 r. w zakresie, w jakim określają one dolne granice kar pieniężnych. Uznał bowiem, że przepisy te wykraczają poza upoważnienie ustawowe sformułowane w art. 63 ust. 4 ustawy o rybołówstwie. Zgodnie z art. 92 ust. 1 konstytucji, rozporządzenie jest aktem prawnym wydawanym w celu wykonania ustawy i na podstawie udzielonych w niej upoważnień. Delegacja ustawowa podlega wykładni ścisłej, nigdy – rozszerzającej i celowościowej. Brak stanowiska ustawodawcy w jakiejś sprawie, choćby przejawiający się w nieprecyzyjności upoważnienia, musi być interpretowany jako nieudzielenie kompetencji prawotwórczej. W ocenie Trybunału, ustawodawca upoważnił ministra do określenia wysokości kar pieniężnych, zróżnicowanych w zależności od rodzaju naruszenia i jego społecznej szkodliwości. Organ wykonawczy nie został upoważniony do określenia dolnej granicy kar. Trybunał wskazał przy tym, że kary pieniężne przewidziane w art. 63 ustawy o rybołówstwie, stanowią ingerencję w prawa majątkowe. Z tych względów optymalnym rozwiązaniem jest określenie w ustawie nie tylko górnej, ale i dolnej wysokości kar pieniężnych za naruszenie przepisów o rybołówstwie. Takie rozwiązanie przyjął ustawodawca w nowej ustawie z 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim.
Odnosząc się do innych zarzutów wnioskodawcy Trybunał uznał, że dopuszczalne było zróżnicowanie górnej granicy administracyjnych kar pieniężnych za naruszenia przepisów o rybołówstwie wobec podmiotów wykonujących rybołówstwo morskie ze względu na długość całkowitą statku rybackiego (art. 63 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 63 ust. 1 pkt 3 ustawy o rybołówstwie). Jest to uzasadnione uwarunkowaniami technicznymi i możliwościami połowowymi dużych jednostek w porównaniu z jednostkami małymi. Statki rybackie o długości całkowitej równej i przekraczającej 10 metrów mogą więc dokonywać większych połowów w celach zarobkowych, aniżeli jednostki mniejsze. W związku z tym, większe mogą być też potencjalne korzyści ekonomiczne uzyskane w następstwie naruszenia przepisów. Przyjęte zróżnicowanie uzasadnia przy tym wynikający z art. 74 ust. 1 i 2 konstytucji obowiązek ochrony środowiska i prowadzenia przez władzę publiczną polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. „Skala wykroczenia” – kryterium, które według wnioskodawcy byłoby najwłaściwsze – powinna być uwzględniana przy wymierzaniu wysokości kary (ustawa określa tylko górną wysokość kar). Organy nakładające kary pieniężne przewidziane w kwestionowanych przepisach, muszą uwzględniać w tym zakresie zasady proporcjonalności i słuszności.
Trybunał nie podzielił też zarzutu wnioskodawcy, że ze względu na regulację przewidzianą w art. 63 ust. 2 i 3 ustawy o rybołówstwie, doszło do określenia w rozporządzeniu z 2005 r. „nowych typów zachowań zabronionych pod groźbą kary”, co prowadzi do naruszenia zasady wyłączności ustawy do regulowania praw i wolności (art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 1 i konstytucji). Trybunał uznał, że to właśnie ustawa o rybołówstwie określa warunki wykonywania rybołówstwa morskiego, a także zakazy lub nakazy stanowiące o treści czynu zabronionego. Zakwestionowane przepisy wymagają przy tym współstosowania innych przepisów ustawy o rybołówstwie i przepisów Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej. Konstytucja zaś, choć statuuje zasadę wyłączności regulacji ustawowej, nie wyklucza doprecyzowania niektórych elementów normy sankcjonowanej przez rozporządzenie (tj. powszechnie obowiązującą regulację podustawową).
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Tuleja.