Otwarcie zawodu urbanisty; zniesienie samorządu zawodowego urbanistów K 19/14
Otwarcie zawodu urbanisty, dopuszczenie do czynności z zakresu urbanistyki szerszego kręgu osób i zniesienie samorządu zawodowego urbanistów jest zgodne z konstytucją - stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
24 marca 2015 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek grupy posłów na Sejm dotyczący otwarcia zawodu urbanisty oraz zniesienia samorządu zawodowego urbanistów.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 29 ust. 1 ustawy z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych:
a) jest zgodny z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą zakazu nadmiernej ingerencji oraz z art. 32 ust. 1 konstytucji,
b) nie jest niezgodny z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony praw nabytych w zakresie prawa do posiadania samorządu zawodowego oraz z art. 17 ust. 1 konstytucji.
2. Art. 29 ust. 8 ustawy powołanej w punkcie 1 nie jest niezgodny z art. 21 ust. 2 konstytucji.
3. Art. 1 i art. 2 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa, w brzmieniu nadanym przez art. 5 pkt 2 i 3 ustawy powołanej w punkcie 1:
a) są zgodne z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą zakazu nadmiernej ingerencji,
b) są zgodne z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony praw nabytych w zakresie prawa do wykonywania zawodu urbanisty,
c) nie są niezgodne z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony praw nabytych w zakresie prawa do posiadania samorządu zawodowego.
4. Art. 3 ustawy powołanej w punkcie 3, w brzmieniu nadanym przez art. 5 pkt 4 ustawy powołanej w punkcie 1:
a) jest zgodny z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą zakazu nadmiernej ingerencji oraz z art. 32 ust. 1 konstytucji,
b) nie jest niezgodny z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony praw nabytych w zakresie prawa do posiadania samorządu zawodowego oraz z art. 17 ust. 1 konstytucji.
5. Art. 6 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 3, w brzmieniu nadanym przez art. 5 pkt 6 ustawy powołanej w punkcie 1, jest zgodny:
a) z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą zakazu nadmiernej ingerencji,
b) z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą ochrony praw nabytych w zakresie prawa do wykonywania zawodu urbanisty.
6. Art. 10 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, w brzmieniu nadanym przez art. 17 ustawy powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji.
7. Art. 54 ust. 6 ustawy z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, w brzmieniu nadanym przez art. 20 ustawy powołanej w punkcie 1, jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Trybunał uznał, że ustawodawca mógł zmienić poprzednią ocenę co do zaliczenia zawodu urbanisty do kategorii zawodu zaufania publicznego, a w konsekwencji dokonać zniesienia samorządu tego zawodu. Dopuszczalność zniesienia samorządu można wyprowadzić z normy zawartej w art. 17 konstytucji.
Trybunał stwierdził, że zmiana oceny ustawodawcy dotycząca statusu urbanistów znajduje uzasadnienie w charakterystyce cech tego zawodu, odbiegających od cech zawodów zaufania publicznego. Zdaniem TK, wykonywanie zawodu urbanisty jest związane z zaspokajaniem potrzeb ludności, ale brakuje bezpośrednich relacji albo szczególnych więzi urbanistów z osobami fizycznymi. Nawet jeżeli urbanista w ramach działalności zawodowej ma dostęp do informacji dotyczących życia prywatnego osób fizycznych, to nie mają one zasadniczego znaczenia dla kształtowania ładu architektoniczno-przestrzennego.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowane zmiany nie mają charakteru nadmiernej ingerencji, a wnioskodawca nie wykazał, że ustawodawca przekroczył przyznany mu zakres swobody regulacyjnej.
Trybunał podkreślił, że w Unii Europejskiej ani w państwach członkowskich nie obowiązuje jeden model dostępu do zawodów regulowanych, a zmiana statusu prawnego zawodu urbanisty w Polsce i uzależnienie wykonywania czynności z zakresu urbanistyki wyłącznie od spełnienia wymogu wykształcenia nie jest rozwiązaniem nieznanym innym państwom członkowskim Unii Europejskiej.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady praw nabytych Trybunał przypomniał, że jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe. Zaskarżone przepisy nie ograniczyły przy tym praw urbanistów, ale rozszerzyły dostęp do wykonywania tego zawodu. Ponadto zdaniem Trybunału, ustawodawca pozostawił zainteresowanym podmiotom prawa czas na przystosowanie się do nowych przepisów.
Trybunał stwierdził, że z art. 17 konstytucji nie można wyprowadzić prawa podmiotowego do samorządu zawodowego, gdyż adresatem tego przepisu jest ustawodawca, który decyduje o zasadności utworzenia, jak i zniesienia określonego rodzaju samorządu.
Trybunał podkreślił także, że po zniesieniu samorządu zawodowego urbanistów, organy samorządu terytorialnego będą samodzielnie decydowały o wyborze podmiotu sporządzającego projekty wskazanych w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dokumentów planistycznych. Takie rozwiązanie jest spójne z przepisami dotyczącymi samorządu terytorialnego, które zaliczają kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy i województwa do zadań tych jednostek.
Badając proces uregulowania spraw majątkowych znoszonego samorządu zawodowego urbanistów, Trybunał stwierdził, że zastosowane przez ustawodawcę rozwiązania nie mogą być utożsamiane z wywłaszczeniem w rozumieniu art. 21 ust. 2 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny uznał ponadto, że wnioskodawca nie uzasadnił zarzutu nieproporcjonalnego naruszenia prawa własności.
W związku z zarzutem nierównego traktowania osób wykonujących niektóre czynności z zakresu urbanistyki, Trybunał stwierdził, że zasada równości nie wymaga, by odmienności w dostępie do zawodu architekta i urbanisty i w ich wykonywaniu wykluczały możliwość sporządzania projektu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu gazu oraz regionalnej sieci szerokopasmowej przez przedstawicieli obu profesji, co doprowadziło do wniosku, że art. 10 ust. 2 ustawy o inwestycjach gazowych oraz art. 54 ust. 6 ustawy o inwestycjach telekomunikacyjnych są zgodne z art. 32 ust. 1 konstytucji.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą był wiceprezes TK Stanisław Biernat.