Stawki podatku akcyzowego; olej opałowy SK 7/15
Obowiązek uzyskania przez sprzedającego, w wypadku skorzystania z obniżonej stawki akcyzy, oświadczenia o przeznaczeniu oleju opałowego na cele opałowe, umożliwiającego identyfikację nabywcy, nie narusza konstytucji – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
6 grudnia 2016 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone skargi konstytucyjne spółki jawnej, spółki z o.o. i M.C. dotyczące stawek podatku akcyzowego (olej opałowy).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1) art. 65 ust. 1a pkt 1 ustawy z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym w związku z art. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym w zakresie, w jakim odnosi się do obowiązków podatkowych powstałych przed 15 września 2005 r., jest niezgodny z art. 20, art. 22, art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 2 i art. 84 konstytucji;
2) art. 65 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku akcyzowym powołanej w punkcie 1, rozumiany w ten sposób, że pojęcie „użycia ich niezgodnie z przeznaczeniem” oznacza także sprzedaż olejów opałowych przeznaczonych na cele opałowe po uzyskaniu od nabywcy oświadczenia, o którym mowa w § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego, które nie umożliwia identyfikacji nabywcy, jest zgodny z art. 20, art. 22, art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 2 i art. 84 konstytucji;
3) § 4 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 rozporządzenia powołanego w punkcie 2 jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 2, art. 84, art. 92 ust. 1 i art. 217 konstytucji;
4) § 4 ust. 5 w związku z § 3 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia powołanego w punkcie 2, w brzmieniu obowiązującym do 14 września 2005 r., rozumiany w ten sposób, że uzyskanie oświadczenia, które nie umożliwia identyfikacji nabywcy oleju opałowego, jest utożsamiane z brakiem takiego oświadczenia, jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 2, art. 84 i art. 217 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Zakwestionowane w skargach konstytucyjnych unormowania ustawy z 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (dalej: ustawa o podatku akcyzowym z 2004 r.) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (dalej: rozporządzenie z 2004 r.) są związane z opodatkowaniem podatkiem akcyzowym sprzedaży oleju opałowego na cele opałowe.
W szczególności skarżący zakwestionowali normy określające warunek zastosowania obniżonej stawki akcyzy przy sprzedaży oleju opałowego na cele opałowe i skutki jego niespełnienia. Wymóg ten polegał na uzyskaniu przez sprzedawcę od nabywcy stosownego oświadczenia o przeznaczeniu oleju opałowego na cele opałowe. W przypadku braku oświadczeń znajdowały zastosowanie wyższe stawki podatku akcyzowego, właściwe dla oleju napędowego. Analogiczne skutki rodziło – w świetle utrwalonego orzecznictwa sądów administracyjnych – uzyskanie oświadczeń, które nie umożliwiały identyfikacji nabywcy oleju opałowego, a w konsekwencji ustalenia, czy w istocie olej opałowy został zużyty na cele opałowe.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawodawca ma prawo określać warunki, których spełnienie jest konieczne do skorzystania z ulg podatkowych, a także wskazywać skutki niedochowania tych warunków przez podatnika, sprowadzające się najczęściej do utraty możliwości skorzystania z preferencji podatkowych. Celem unormowania, nakładającego na sprzedawcę oleju opałowego obowiązek uzyskania oświadczenia nabywcy, uprawniającego do zastosowania obniżonej stawki akcyzy, było zapewnienie właściwej kontroli w zakresie obrotu wyrobami korzystającymi z preferencyjnych stawek akcyzy ze względu na ich przeznaczenie na cele opałowe. Ustawodawca dążył do ograniczenia procederu uszczuplania należności budżetu państwa w związku ze sprzedażą lub wykorzystaniem oleju opałowego niezgodnie z jego przeznaczeniem.
W ocenie Trybunału, obowiązek uzyskania przez podatnika oświadczenia, które umożliwia identyfikację nabywcy, nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawa podatnika chcącego skorzystać z obniżonej stawki akcyzy na olej opałowy. Natomiast rolą organów podatkowych i sądowych jest także stwierdzenie, w okolicznościach konkretnego postępowania, czy uzyskanie oświadczenia, które nie umożliwia identyfikacji nabywcy, wynikało z zaistnienia okoliczności, na które podatnik nie miał żadnego wpływu. Jak stwierdził TK w wyroku z 12 lutego 2015 r. (sygn. SK 14/12), oceniając analogiczne przepisy z 2002 r., konstytucyjnie niedopuszczalne jest obciążenie podatnika koniecznością poniesienia zwiększonych obciążeń podatkowych w sytuacji, gdy nieświadomie przyjął on oświadczenie o przeznaczeniu oleju opałowego zawierające nieprawdziwe dane.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 65 ust. 1a ustawy o podatku akcyzowym, a wcześniej przepisy rozporządzenia z 2004 r. określające warunki skorzystania z obniżonej stawki akcyzy na oleje opałowe, w rozumieniu przyjętym w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych, są zgodne ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi.
Trybunał uznał natomiast, że art. 65 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku akcyzowym z 2004 r., w zakresie, w jakim odnosi się do obowiązków podatkowych powstałych przed 15 września 2005 r., jest niezgodny z art. 20, art. 22, art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 2 i art. 84 konstytucji. Ustawa, na mocy której został dodany ust. 1a w art. 65 ustawy o podatku akcyzowym z 2004 r. weszła w życie z dniem ogłoszenia (24 sierpnia 2005 r.). Nowy stan prawny utrudnił podatnikom ocenę co do zakresu ciążących na nich obowiązków i naraził na wymierne straty finansowe. Taki stan trwał do momentu zmiany rozporządzenia z 2004 r., co nastąpiło 15 września 2005 r. Dlatego też TK stwierdził czasową niekonstytucyjność art. 65 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku akcyzowym z 2004 r.
Przewodniczącą składu orzekającego była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Tuleja.