Zwrot opłaty za edukację przedszkolną dzieci dla członków służby zagranicznej K 2/15
Obowiązkowe przygotowanie przedszkolne jest elementem systemu oświaty i rozpoczyna proces edukacji. Nie można więc tego etapu wyłączać z systemu gwarancji konstytucyjnych wynikających z art. 70 konstytucji – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
23 lutego 2017 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zwrotu opłaty za edukację przedszkolną dzieci dla członków służby zagranicznej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy z 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej w zakresie, w jakim pomija zwrot opłat za naukę dzieci, które ze względu na szczególne warunki państwa przyjmującego nie mają możliwości uczęszczania do bezpłatnego przedszkola publicznego, oddziału przedszkolnego przy publicznej szkole podstawowej lub korzystania z innej formy wychowania przedszkolnego w celu realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, jest niezgodny z art. 70 ust. 2 zdanie pierwsze i art. 70 ust. 4 zdanie pierwsze w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne do orzeczenia zgłosiła sędzia TK Małgorzata Pyziak – Szafnicka.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnioskował o zbadanie, czy pominięcie w art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy o służbie zagranicznej prawa członka służby zagranicznej do zwrotu opłat za naukę dzieci w celu realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego w sytuacji, gdy ze względu na szczególne warunki państwa przyjmującego, dzieci nie mogą zrealizować tego obowiązku w bezpłatnej placówce publicznej, było usprawiedliwione mając na uwadze realizację konstytucyjnego prawa równego dostępu do nauki.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że realizacja obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego jest elementem konstytucyjnego prawa do nauki określonego w art. 70 konstytucji. W sytuacji zaś, gdy ustawodawca w przepisach powołanej ustawy o służbie zagranicznej zagwarantował realizację prawa do nauki dzieciom pracowników służby zagranicznej na poziomie szkolnym między innymi przez to, że umożliwił zwrot opłat za naukę dzieci ze względu na szczególne warunki państwa przyjmującego, jeżeli nie mają one możliwości uczęszczania do bezpłatnej publicznej szkoły typu podstawowego lub średniego, to regulacja ta musi spełniać wymogi konstytucyjne. Odnoszą się do niej zatem wszystkie standardy prawa do nauki wynikające z konstytucji. Z tych względów nieuzasadnione jest wyłączenie z uprawnienia do zwrotu opłat za naukę w ramach realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego ze względu na szczególne warunki państwa przyjmującego, jeżeli dzieci pracowników służby zagranicznej nie mają możliwości uczęszczania do bezpłatnego przedszkola publicznego, oddziału przedszkolnego przy publicznej szkole podstawowej lub korzystania z innej formy wychowania przedszkolnego. Pominięcie tych placówek systemu oświaty w art. 29 ust. 4 pkt 4 ustawy o służbie zagranicznej narusza zasadę równego traktowania w dostępie do edukacji, a przez to także ogólną zasadę równości.
Trybunał uznał, że obowiązkowe przygotowanie przedszkolne jest elementem systemu oświaty i rozpoczyna proces edukacji. Nie można więc tego etapu wyłączać z systemu gwarancji konstytucyjnych wynikających z art. 70 konstytucji.
Nieobjęcie przepisem dotyczącym zwrotu opłat za naukę w przedszkolu publicznym, oddziale przedszkolnym przy publicznej szkole podstawowej lub korzystania z innej formy wychowania przedszkolnego, narusza konstytucję w kontekście równego, powszechnego i bezpłatnego dostępu obywateli do publicznej edukacji, która do 18 roku życia jest obowiązkowa.
Zdanie odrębne do orzeczenia złożyła sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, która nie zakwestionowała rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie a skład rozpoznający w dniu 15 lutego 2017 r. wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich o wyłączenie sędziów TK Mariusza Muszyńskiego i Lecha Morawskiego od orzekania w niniejszej sprawie, który to wniosek Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 15 lutego 2017 r. oddalił.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Michał Warciński, sprawozdawcą był sędzia TK Mariusz Muszyński.