Praca tymczasowa; właściwość miejscowa sądu pracy P 121/15
Z zasady zawartej w art. 24 konstytucji wynika obowiązek stwarzania przez państwo gwarancji ochrony pracowników, zaś jedną z nich jest zapewnienie przez ustawodawcę prawa do rozpoznania sprawy dotyczącej roszczeń pracowników, w tym pracowników tymczasowych, przez właściwy sąd, a zatem sąd, który byłby ze względu na charakter sprawy „najbardziej odpowiedni” do przeprowadzenia postępowania i wydania rozstrzygnięcia – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
22 marca 2017 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące połączonych pytań prawnych Sądu Rejonowego w Gliwicach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie pracy tymczasowej (właściwość miejscowa sądu pracy).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 24 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych w zakresie, w jakim uniemożliwia wytoczenie powództwa przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 konstytucji.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Problem konstytucyjny w niniejszej sprawie sprowadzał się do odpowiedzi na pytanie, czy wskazanie przez ustawodawcę w art. 24 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych jako sądu właściwego do rozpatrzenia roszczeń pracownika tymczasowego wyłącznie sądu właściwego ze względu na siedzibę agencji pracy tymczasowej jest ograniczeniem dostępu do sądu przez nieuzasadnione konstytucyjnie nierówne potraktowanie pracowników tymczasowych oraz pozostałych pracowników, których roszczenia – stosownie do art. 461 § 1 k.p.c. – może ponadto rozpoznawać m.in. sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że w rozpatrywanej sprawie za cechę istotną (relewantną), pozwalającą wyróżnić kategorię podmiotów, do których odnosi się konstytucyjna gwarancja równego traktowania, należy uznać bycie pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas określony. Jednocześnie nie ulegało wątpliwości, że ustawodawca odmiennie określił właściwość miejscową sądu w sprawach roszczeń pracowników tymczasowych oraz pracowników „kodeksowych”.
Trybunał przypomniał, że zasada równości nie ma charakteru absolutnego. Argumenty uzasadniające odstępstwa od nakazu równego traktowania podmiotów podobnych muszą mieć jednak charakter relewantny (racjonalnie uzasadniony), proporcjonalny i pozostawać w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi.
TK nie odnalazł żadnego racjonalnego celu, którego realizacji miałoby służyć ograniczenie właściwości miejscowej sądu rozpatrującego roszczenia pracownika tymczasowego wyłącznie do sądu właściwego ze względu na miejsce siedziby agencji pracy tymczasowej zatrudniającej tego pracownika. Trybunał zwrócił ponadto uwagę, że istnieją silne argumenty przemawiające za podobnym traktowaniem tych dwóch grup pracowników w zakresie dostępu do sądu. Po pierwsze, właściwość przemienna sądu w sprawach z zakresu prawa pracy realizuje istotny postulat ochrony pracownika, wynikający z potrzeby wyrównywania jego szans w stosunku do silniejszego ekonomicznie pracodawcy. Po drugie, możliwość rozpatrywania sprawy dotyczącej roszczeń pracownika tymczasowego przez sąd, w którego okręgu praca była, jest lub miała być wykonywana, może wpływać pozytywnie na ekonomikę procesową.
Trybunał Konstytucyjny uznał również, że zaskarżona regulacja nie pozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne potraktowanie podmiotów podobnych. Przeciwnie, z zasady zawartej w art. 24 konstytucji wynika obowiązek stwarzania przez państwo gwarancji ochrony pracowników, zaś jedną z nich jest zapewnienie przez ustawodawcę prawa do rozpoznania sprawy dotyczącej roszczeń pracowników, w tym pracowników tymczasowych, przez właściwy sąd, a zatem sąd, który byłby ze względu na charakter sprawy „najbardziej odpowiedni” do przeprowadzenia postępowania i wydania rozstrzygnięcia. W ocenie TK, „sąd najbardziej odpowiedni” do przeprowadzenia postępowania to m.in. sąd, którego siedziba – także z punktu widzenia dostępności do niego ze względów ekonomicznych – nie będzie stanowiła bariery uniemożliwiającej czy też znacznie utrudniającej jednostce realizację jej konstytucyjnego prawa do sądu. Zdaniem Trybunału, taką gwarancją ochrony pracowników może być m.in. przyjęcie właściwości przemiennej w sprawach z zakresu prawa pracy.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą była sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz.