Zasady zawieszenia biegu przedawnienia występku ściganego z oskarżenia prywatnego SK 3/16
Przewidziany w art. 101 § 2 kodeksu karnego roczny termin przedawnienia karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego mieści się w zakresie swobody prawodawcy. Jest to termin racjonalny i dostosowany do specyfiki przestępstw prywatnoskargowych, w tym przestępstwa zniewagi – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
20 kwietnia 2017 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące skargi konstytucyjnej J. B. w sprawie zasad zawieszenia biegu przedawnienia występku ściganego z oskarżenia prywatnego.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 101 § 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny w zakresie, w jakim stanowi, że karalność przestępstwa znieważenia, ściganego z oskarżenia prywatnego, ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, jest zgodny z art. 47 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 101 § 2 kodeksu karnego (dalej: k.k.) w zakresie, w jakim nie przewiduje zawieszenia biegu przedawnienia występku ściganego z oskarżenia prywatnego ze względu na niemożność ścigania sprawcy przez pokrzywdzonego, jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 45 ust. 1 lub w związku z art. 2 konstytucji oraz w związku z art. 6 ust. 1 i/lub art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (dalej: EKPC) lub art. 13 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzone w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (dalej: KPON), a także z art. 77 ust. 2 w związku z art. 47 lub w związku z art. 2 lub w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz w związku z art. 6 ust. 1 i/lub art. 14 EKPC lub w związku z art. 13 KPON.
Skarga została złożona na tle prostego stanu faktycznego. Skarżący złożył w sądzie rejonowym prywatny akt oskarżenia, w którym zarzucił innej osobie popełnienie występku określonego w art. 216 § 1 k.k., tj. publiczne znieważenie. Postępowanie zostało jednak prawomocnie umorzone ze względu na upływ rocznego terminu przedawnienia karalności zarzucanego czynu, chociaż skarżący uzasadniał opóźnienie swoją długotrwałą chorobą. W ocenie skarżącego taka obiektywna okoliczność powinna być uwzględniana przy ocenie upływu terminu przedawnienia.
Uczestnicy postępowania (Sejm RP i Prokurator Generalny) wnieśli o stwierdzenie zgodności z konstytucją kwestionowanego przepisu oraz o umorzenie postępowania w zakresie kontroli jego zgodności z wzorcami konwencyjnymi.
Oceniając konstytucyjność art. 101 § 2 k.k., Trybunał Konstytucyjny przypomniał orzecznictwo dotyczące przedawnienia karalności czynów zabronionych. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Trybunału, wobec braku konstytucyjnych standardów w tym zakresie, ustawodawcy przysługuje duża swoboda nie tylko odnośnie do wprowadzenia do systemu prawnego instytucji przedawnienia, lecz także jej ukształtowania (m.in. określenia początku biegu terminu, okoliczności powodujących jego zawieszenie). Instytucja przedawnienia traktowana jest jako element polityki karnej państwa. Przewidziany w art. 101 § 2 k.k. roczny termin przedawnienia karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego mieści się w zakresie swobody prawodawcy. TK ocenił, że jest to termin racjonalny i dostosowany do specyfiki przestępstw prywatnoskargowych, w tym przestępstwa zniewagi.
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił twierdzenia skarżącego o pozbawieniu go realnej możliwości skorzystania z sądowej ochrony czci i dobrego imienia. Wszczęcie prywatnoskargowego postępowania karnego nie wyczerpuje bowiem środków prawnych służących naprawieniu uszczerbku, którego pokrzywdzony doznał wskutek znieważenia. Skarżący może skorzystać z majątkowych i niemajątkowych środków ochrony dóbr osobistych przewidzianych w ustawie z 23 kwietnia 1964 - Kodeks cywilny (dalej: k.c.). Trybunał podkreślił, że możliwość dochodzenia na drodze sądowej ochrony o charakterze niemajątkowym (np. przeproszenia lub sprostowania) w ogóle nie jest ograniczona terminem, a roszczenia majątkowe związane z naruszeniem dóbr osobistych co do zasady przedawniają po upływie 10-letniego terminu. Mając na uwadze przewidzianą w k.c. wielość form możliwej reakcji na zniewagę oraz zdecydowanie korzystniejszą regulację terminów dochodzenia roszczeń cywilnych, TK stwierdził, że konstytucyjne prawo do (sądowej) ochrony czci i dobrego imienia nie zostało naruszone.
Postępowanie w zakresie oceny zgodności art. 101 § 2 k.k. z art. 6 ust. 1 i art. 14 EKPC oraz art. 13 KPON podlegało umorzeniu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Stosownie do art. 79 ust. 1 konstytucji w trybie skargowym nie jest bowiem możliwe badanie zgodności przepisu z tzw. wzorcami konwencyjnymi. Umorzenie postępowania objęło też kontrolę zgodności z art. 2 konstytucji; przyczyną był brak uzasadnienia tego zarzutu.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Stanisław Rymar, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.