Brak możliwości dochodzenia wierzytelności z masy upadłości w sytuacji, gdy wierzyciele nie mogli wiedzieć o wpłynięciu wniosku o ogłoszenie upadłości SK 51/20
8 października 2025 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości dochodzenia wierzytelności z masy upadłości w sytuacji, gdy wierzyciele nie mogli wiedzieć o wpłynięciu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 242 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2016 r., w zakresie, w jakim przepis ten nie przewiduje obowiązku wezwania wierzyciela reprezentowanego przez pełnomocnika procesowego, którym jest adwokat lub radca prawny, do uzupełnienia braków formalnych zgłoszenia wierzytelności przed dokonaniem jego zwrotu, jest zgodny z art. 77 ust. 2 i art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne do wyroku zgłosił sędzia TK Andrzej Zielonacki.
Problem konstytucyjny polegał na rozstrzygnięciu, czy dyskontynuacja postępowania sądowego wskutek braków pisma procesowego sporządzonego przez profesjonalnego zastępcę procesowego narusza prawo strony do rozpoznania sprawy przez sąd w sprawiedliwej procedurze, w sytuacji, gdy takie samo pismo sporządzone przez stronę, a nie zawodowego zastępcę procesowego, podlegałoby przed jego zwrotem wezwaniu do usunięcia braków.
Trybunał uznał, że zwrot pisma procesowego, które nie może otrzymać właściwego biegu ze względów formalnych nie stanowi samo w sobie ograniczenia konstytucyjnego prawa do sądu, w szczególności prawa do sprawiedliwej procedury. Profesjonalni zastępcy procesowi – w rezultacie generalnego zobowiązania do szczególnej zawodowej staranności – mogą być w niektórych wypadkach poddani rygorowi zwrotu pisma bez dodatkowego wezwania do jego uzupełnienia.
Weryfikując naruszenie zasady równości, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podmioty reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika są w innej sytuacji niż podmioty, które nie są reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika, stąd brak jest tzw. cechy relewantnej. Różnicowanie stron ze względu na sposób reprezentacji w procesie ma na celu wyeliminowanie faktycznych dysproporcji procesowych, ale pociąga też za sobą określone skutki.
Trybunał Konstytucyjny zauważył, że strona postępowania sądowego może być w praktyce narażona na wadliwe działanie swojego zastępcy procesowego, a w konsekwencji ponosić skutki takiego wadliwego działania. Jednak to zagadnienie nie może rzutować na ocenę zgodności z Konstytucją przepisów proceduralnych stanowionych bardziej rygorystyczne warunki dla zawodowych zastępców procesowych.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Andrzej Zielonacki - przewodniczący, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - sprawozdawca, sędzia TK Jakub Stelina, sędzia TK Rafał Wojciechowski, sędzia TK Jarosław Wyrembak.