Brak możliwości rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie, przy udziale 11 sędziów Trybunału K 8/23
15 lipca 2025 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie wydane w sprawie wniosku Prezesa Rady Ministrów dotyczącego przepisów ustanawiających kworum dla pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 37 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393), przez to, że odbiera Trybunałowi Konstytucyjnemu nadaną mu przez ustrojodawcę władzę orzekania w składzie wszystkich sędziów, co do których nie zachodzą żadne przeszkody faktyczne ani prawne do orzekania, i którzy wykonują prawny obowiązek udziału w orzekaniu, jest niezgodny z art. 188, art. 189 i art. 197 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z zasadą rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych, wyrażoną w jej preambule – w związku z art. 8 ust. 1 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne zgłosił sędzia TK Rafał Wojciechowski.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zasada ciągłości państwa domaga się zapewnienia ciągłości funkcjonowania instytucji publicznych – z czego wywodzić należy zakaz tworzenia implicite lub explicite przeszkód w rzetelnym, sprawnym i nieprzerwanym ich działaniu. W szczególności, w perspektywie aksjologii, na jakiej opiera się Konstytucja, trudno przecenić znaczenie rzetelności i sprawności działania Trybunału Konstytucyjnego.
Art. 188 oraz 189 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z woli ustrojodawcy, wyposażają Trybunał Konstytucyjny we władzę orzekania w określonych w nich sprawach i rozstrzygania określonych w nich sporów. Powołane przepisy nakładają też na Trybunał Konstytucyjny obowiązek orzekania w tych sprawach i rozstrzygania tych sporów.
Trybunał przypomniał, że Konstytucja nie zna pojęcia „pełny skład” Trybunału Konstytucyjnego. W przepisie art. 194 ust. 1 stanowi jedynie, że Trybunał Konstytucyjny składa się z piętnastu sędziów. Konstytucja nie wiąże władzy orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego z żadnymi limitami dotyczącymi liczby sędziów uczestniczących w orzekaniu.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to w szczególności, że władza orzecznicza nadana Trybunałowi Konstytucyjnemu przez Konstytucję nie może być ani odbierana ani ograniczana przez mechanizmy i konstrukcje tworzone na poziomie innych aktów prawnych, w tym – na poziomie ustaw. Regulacje ustawowe, które prowadzą do wygaszenia bądź ograniczenia władzy orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego w żadnym razie nie mogą być uznane za mieszczące się w ramach legitymacji do rozstrzygania przez ustawodawcę o organizacji Trybunału i trybie postępowania przed Trybunałem. Nikt nie jest władny, by ograniczyć władzę orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, nadaną mu przez ustrojodawcę – w oparciu o kryteria nieznane Konstytucji. Nikt nie jest władny, by uwolnić Trybunał Konstytucyjny od obowiązku wykonywania zadań i funkcji mu przypisanych przez ustrojodawcę – w oparciu o kryteria nieznane Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny zachowuje zawsze pełną władzę orzeczniczą we wszystkich sprawach orzekając w składzie wszystkich sędziów, co do których nie zachodzą przeszkody faktyczne bądź prawne uniemożliwiające udział w orzekaniu i którzy wykonują prawny obowiązek udziału w orzekaniu.
Zakwestionowany przez wnioskodawcę przepis może prowadzić do zablokowania Trybunału Konstytucyjnego i uniemożliwienia wykonywania jego konstytucyjnych zadań oraz funkcji. Używana w tym przepisie kategoria pojęciowa „pełny skład” Trybunału Konstytucyjnego jest kategorią tylko ustawową i nie może wygaszać ani ograniczać władzy orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego. Wskazana kategoria może być przy tym postrzegana jako bardzo „umowna” – na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci zaznaczyła się bardzo zróżnicowana praktyka ustawodawcza, wiążąca, w różnych przedziałach czasowych, „pełny skład” Trybunału Konstytucyjnego z udziałem w orzekaniu 9, 11, 13 sędziów Trybunału. Sama ta praktyka, przynajmniej potencjalnie, może stanowić zagrożenie dla autonomii i niezależności władzy Trybunału Konstytucyjnego, podczas gdy – z mocy samej Konstytucji, w związku z rozstrzygnięciem wyrażonym w art. 173 – władza Trybunału Konstytucyjnego musi pozostać władzą odrębną i niezależną od innych władz, w tym od władzy ustawodawczej. Pojęcie „pełny skład” Trybunału Konstytucyjnego, powiązane ze sztywno określonym kworum – nawet już niezależnie od tego, na jakim poziomie jest to kworum ustalane – może prowadzić, wbrew Konstytucji, do ograniczenia, a nawet wygaszenia, władzy orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego. To ograniczenie bądź wygaszenie może być skutkiem kumulacji usprawiedliwionych okoliczności losowych, powodujących niemożność udziału w orzekaniu przez większą liczbę sędziów Trybunału, czy też – skutkiem kumulacji przeszkód prawnych (na przykład poprzez zaktualizowanie się podstaw do wyłączenia od udziału w orzekaniu). Może być także skutkiem działań bezprawnych. Zwłaszcza zaś rażące bezprawie nie może ani wygaszać, ani ograniczać możliwości wypełniania przez Trybunał Konstytucyjny zadań i funkcji nałożonych na Trybunał z woli ustrojodawcy, wyrażonej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Jarosław Wyrembak - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Rafał Wojciechowski.