Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie zmiany rozporządzenia – Regulamin urzędowania sądów powszechnych; odstępstwo od ustanowionego ustawą losowego systemu przydziału spraw sędziom U 4/25
12 listopada 2025 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Krajowej Rady Sądownictwa oraz Prezydenta RP dotyczące rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie zmiany rozporządzenia – Regulamin urzędowania sądów powszechnych - odstępstwo od ustanowionego ustawą losowego systemu przydziału spraw sędziom.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. § 1 pkt 5 i 7, § 2 oraz § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2025 r. zmieniającego rozporządzenie ‒ Regulamin urzędowania sądów powszechnych są niezgodne z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. ‒ Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 92 ust. 1 w związku z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. § 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest niezgodny z art. 47a ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
3. § 1 pkt 6 lit. b rozporządzenia powołanego w punkcie 1 jest niezgodny z art. 47b ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Trybunał Konstytucyjny orzekał w sprawie z wniosków Krajowej Rady Sądownictwa oraz Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W pierwszej kolejności Trybunał ocenił zgodność zaskarżonych przepisów z punktu widzenia zgodności ich wydania z przepisami dotyczącymi procedury wydawania rozporządzeń wykonawczych na podstawie upoważnienia. Konstytucyjne wymagania proceduralne, dotyczące wydawania rozporządzeń, określa art. 92 ust. 1 Konstytucji. Natomiast zgodnie z zasadą legalizmu, wyrażoną w art. 7 Konstytucji, każdy organ władzy publicznej, w tym organ prawodawczy, może działać jedynie w granicach i na podstawie prawa.
Według art. 41 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych Minister Sprawiedliwości określa w drodze rozporządzenia regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Zasięgnięcie opinii KRS ma zatem charakter obowiązku ustawowego i obejmuje wszystkie zagadnienia uregulowane w regulaminie. W toku prac nad rozporządzeniem Minister Sprawiedliwości wprawdzie zasięgnął opinii KRS, jednak opinia wyrażona przez KRS odnosiła się do projektu rozporządzenia zmieniającego z 14 sierpnia 2025 r., które w stosunku do pierwotnej wersji uległo istotnej zmianie treściowej obejmującej w szczególności przepisy § 1 pkt 5, pkt 7, § 2 oraz § 3. Trybunał uznał zatem, że przepisy, które nie zostały zaopiniowane przez KRS, są niezgodne z art. art. 41 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 7 Konstytucji.
Trybunał poddał także ocenie pozostałe zaskarżone przepisy, biorąc pod uwagę zgodność ich treści z przepisami rangi ustawowej oraz konstytucyjnej. Ostatecznie Trybunał rozstrzygnął, że zaskarżone przez KRS oraz Prezydenta RP przepisy § 1 pkt 2 oraz pkt 3 rozporządzenia są niezgodne z ustawową zasadą losowego przydziału spraw, natomiast § 1 pkt 6 lit. b jest niezgodny z ustawową zasadą niezmienności składu orzekającego. W obydwu przypadkach doszło przez to także do naruszenia art. 92 ust. 1 Konstytucji, określającego przesłanki wydawania rozporządzenia wykonawczego.
Zasady przydziału spraw zostały uregulowane w art. 47a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych wprowadzonym 12 lipca 2017 r. i ustanawiającym system losowego przydziału spraw. Sprawy są zatem przydzielane sędziom, asesorom i referendarzom sądowym losowo w ramach poszczególnych kategorii spraw. Wyjątek stanowi przydzielenie sprawy sędziemu pełniącemu dyżur. Natomiast § 1 pkt 2 i pkt 3 kontrolowanego rozporządzenia zmieniającego przyznawały przewodniczącemu wydziału kompetencję do wyznaczania sędziów do składu orzekającego jako alternatywę dla systemu losowego przydziału spraw. Należało zatem uznać, że przepisy te są niezgodne z art. 47a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Z kolei art. 47b ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych ustanowił zasadę niezmienności składu sądu oraz wyjątki od tej zasady. Zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznawaniu sprawy w dotychczasowym składzie. Wprowadzona w ocenianym § 1 pkt 6 lit. b rozporządzenia zmieniającego kompetencja prezesa sądu do zmiany składu sądu wykraczała poza ustawowo przewidziane sytuacje odstępstwa od zasady niezmienności składu. Należało zatem uznać, że § 1 pkt 6 lit. b rozporządzenia zmieniającego jest niezgodny z art. 47b ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Michał Warciński - sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych.