Ochrona informacji niejawnych SK 8/14
23 maja 2018 r. o godz. 13:30 Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie skargi konstytucyjnej Z.C. dotyczącej ochrony informacji niejawnych.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji niejawnych:
1) art. 3 powyższej ustawy pomijającego przepisy, w szczególności art. 10, 11, 73-74, 78-81 oraz 86, ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: kpa) z art. 1, art. 2, art. 31 ust. 3, art. 78 Konstytucji;
2) art. 5 ust. 1 pkt 5 powyższej ustawy z art. 1, art. 2, 45 ust. 1 i 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji;
3) art. 30 ust. 4 powyższej ustawy z art. 1, art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 51 ust. 3 i 4, art. 78 Konstytucji;
4) art. 33 ust. 7 powyższej ustawy z art. 1, art. 2, art. 45 art. 78 Konstytucji;
5) art. 38 ust. 2 powyższej ustawy z art. 45 ust. 2 Konstytucji;
6) art. 38 ust. 3 powyższej ustawy z art. 1, art. 2, art. 31. ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Szef skarżącego poinformował go pismem o wszczęciu wobec niego kontrolnego postępowania sprawdzającego w oparciu o art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie informacji. Skarżący złożył wniosek o zapoznanie się z aktami sprawy i umożliwienie mu wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów. Szef nie uwzględnił złożonego wniosku w przedmiocie udostępnienia akt sprawy, powołując się na treść art. 3 ustawy o ochronie informacji, według którego nie ma zastosowania w kontrolnym postępowaniu sprawdzającym przepis art. 73 § 1 k.p.a., zapewniający stronie postępowania możliwość przeglądania akt sprawy na każdym jego etapie. Jednocześnie poinformował skarżącego o tym, że umożliwienie wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego, wywołującego wątpliwości co do rękojmi zachowania tajemnicy w zakresie posiadanego poświadczenia bezpieczeństwa, jak i zgłoszenia nowych wniosków dowodowych w tym zakresie, może nastąpić w ramach wysłuchania, znajdującego oparcie w treści art. 33 ust. 8 w zw. z art. 25 ust. 6 ustawy o ochronie informacji. Następnie szef skarżącego wydał decyzję o cofnięciu skarżącemu poświadczenia bezpieczeństwa (w zakresie dostępu do informacji niejawnych o klauzulach: „ściśle tajne", „tajne", „poufne" i „zastrzeżone") oraz drugą decyzję o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa (w zakresie dostępu do informacji niejawnych o klauzulach: „tajne", „poufne" i „zastrzeżone"). Prezes Rady Ministrów, rozpoznając odwołania wniesione przez skarżącego, utrzymał w mocy decyzje wydane przez szefa. Od decyzji Prezesa Rady Ministrów skarżący wniósł skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który oddalił je. Naczelny Sąd Administracyjny również oddalił skargi kasacyjne skarżącego.
Skarżący wskazuje, że podstawowym celem kwestionowanej ustawy jest ochrona informacji niejawnych, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne. Realizacji tego celu służy m.in. postępowanie sprawdzające, polegające na ustaleniu, czy osoba nim objęta daje rękojmię zachowania tajemnicy. Jest zasadą, że dopuszczenie do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach albo zlecenie danej osobie prac związanych z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „poufne" lub wyższej może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego i po otrzymaniu przez tę osobę poświadczenia bezpieczeństwa oraz odbyciu szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych. Wobec osoby, której wydano już poświadczenie bezpieczeństwa, może być wszczęte kontrolne postępowanie sprawdzające, jeżeli zostaną ujawnione nowe informacje wskazujące, że nie daje ona rękojmi zachowania tajemnicy.
Ad. 1. Zdaniem skarżącego pominięcie w kwestionowanej regulacji wskazanych przepisów k.p.a. uniemożliwia osobie objętej kontrolnym postępowaniem sprawdzającym zapoznanie się z materiałami i poczynionymi ustaleniami organu sprawdzającego, co pozbawia ją możliwości skutecznego zaskarżenia decyzji o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa. Brak odesłania do tych regulacji prawnych pozbawia stronę możliwości skutecznego odwołania od decyzji organu przeprowadzającego kontrolne postępowanie sprawdzające co, w ocenie skarżącego, jest niezgodne z art. 78 Konstytucji.
Ad. 2. W ocenie skarżącego kwestionowany przepis nie czyni zadość konstytucyjnemu prawu do odpowiedniego ukształtowania sprawiedliwej procedury sądowej, zgodnej z wymogami jawności i sprawiedliwości. Umożliwia on nadawanie klauzuli „ściśle tajne" dokumentom sporządzonym w trakcie trwania kontrolnego postępowania sprawdzającego uniemożliwiając ich weryfikację przez stronę, co zdaniem skarżącego jest niezgodne z Konstytucją.
Sprawiedliwość proceduralna należy do istoty konstytucyjnego prawa do sądu. Skarżący podkreśla, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wyłączenie natomiast jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny.
Ad. 3. Zdaniem skarżącego, kwestionowany przepis uniemożliwia osobie sprawdzanej zapoznanie się z uzasadnieniem faktycznym w części zawierającej informacje niejawne, a brak wiedzy na temat ustaleń faktycznych, poczynionych przez organ prowadzący kontrolne postępowanie sprawdzające, pozbawia ją możliwości skutecznego zaskarżenia decyzji wydanej w pierwszej instancji, a w dalszej kolejności, realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, co w ocenie skarżącego jest niezgodne z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji.
Ad. 4. Zdaniem skarżącego kwestionowana regulacja jest niezgodna z art. 1, art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji w zakresie, w jakim przepis ten pozbawia osobę sprawdzaną dostępu do informacji niejawnych, które były już jej znane lub zostały przez nią wytworzone, przez co uniemożliwia skuteczne zaskarżenie decyzji wydanej w pierwszej instancji oraz realizację konstytucyjnego prawa do sądu.
Ad. 5. W ocenie skarżącego art. 38 ust. 2 ustawy o ochronie informacji, zgodnie z którym sąd administracyjny rozpatruje skargę na posiedzeniu niejawnym jest niezgodny z art. 45 ust. 2 Konstytucji. Skarżący zarzuca naruszenie sprawiedliwości proceduralnej, wyrażające się w wyłączeniu dla niego jawności postępowania.
Ad. 6. Art. 38 ust. 3 ustawy o ochronie informacji zdaniem skarżącego jest niezgodny z art. 1, art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim przepis zakwestionowany przewiduje doręczenie skarżącemu odpisu wyroku sądu administracyjnego bez uzasadnienia, uniemożliwiając tym samym, skuteczne wniesienie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarżący uważa, że tak ukształtowany przepis narusza jego konstytucyjne prawo do sądu.
Przewodniczącą składu orzekającego będzie prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą będzie sędzia TK Michał Warciński.