Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą P 12/17
4 grudnia 2018 r. o godz. 14:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczącego podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 79 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej, zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 84 Konstytucji i art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie w jakim stanowi, że składka na ubezpieczenie zdrowotne jest niepodzielna;
2) art. 79 ust. 1 w związku z art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej, zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 84 Konstytucji i art. 32 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim uniemożliwia zmniejszenie proporcjonalnie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca i mnożąc przez liczbę dni, w których ubezpieczony był zdolny do pracy), w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część lub całość miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego.
Zdaniem sądu pytającego, określona w art. 79 ust. 2 ustawy o świadczeniach zdrowotnych zasada niepodzielności składki zdrowotnej nie ma znaczenia w odniesieniu do tych osób, których wysokość składki uzależniona jest od osiąganych przychodów, na przykład wynagrodzenia za pracę. W przypadku pracownika, który nie przepracował pełnego miesiąca, składka będzie niższa, gdyż w związku z krótszym czasem pracy odpowiednio niższe będzie wynagrodzenie, które jest podstawą wymiaru składki. Natomiast w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podstawa wymiaru składki - zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach zdrowotnych - ma charakter sztywny i nie jest uzależniona od faktycznych efektów działalności. Zasada niepodzielności składki w przypadku przedsiębiorców oznacza więc, że przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty składki w takiej samej wysokości, gdy podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu przez cały miesiąc, jak i wtedy, gdy jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym przez część miesiąca. Dotyczy to też sytuacji, kiedy przedsiębiorca jest niezdolny do pracy i z tej przyczyny nie prowadzi działalności. Bez znaczenia jest także okoliczność, czy dany przedsiębiorca uzyskuje jakikolwiek przychód i w jakiej wysokości. Tym samym, zdaniem sądu pytającego, sytuacja osób prowadzących pozarolniczą działalność jest ukształtowana niekorzystnie w porównaniu z osobami pozostającymi w stosunku pracy, gdyż wysokość składki przedsiębiorców jest niezależna od liczby dni, w których podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu lub nie korzystają z zasiłku chorobowego.
Sąd pytający wskazuje, że podmioty posiadające tę samą istotną cechę, którą jest podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, nie są traktowane równo. Pracownik za okres pobierania zasiłku chorobowego jest zwolniony z obowiązku uiszczania składki na ubezpieczenie zdrowotne, natomiast osoba prowadząca pozarolniczą działalność ma obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenie zdrowotne, której podstawa wymiaru jest nie niższa niż 75% przeciętnego wynagrodzenia nawet w przypadku nieosiągania dochodu z tytułu działalności w związku z niezdolnością do pracy.
Zdaniem sądu pytającego, przyjęty w ustawie o świadczeniach zdrowotnych sposób ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność pozarolniczą, które posiadają prawo do zasiłku chorobowego, narusza zasadę sprawiedliwości społecznej i zasadę zakazu nadmiernej ingerencji co do obciążenia daninowego. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność musi bowiem uiścić składkę zdrowotną za pełny miesiąc, chociaż w okresie niezdolności do pracy nie osiąga przychodu z tytułu tej działalności.
Nałożony na osobę prowadzącą pozarolniczą działalność obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenie zdrowotne, bez możliwości zmniejszenia podstawy wymiaru składki proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności, jak i w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część lub całość miesiąca, narusza konstytucyjne zasady równości, proporcjonalności i sprawiedliwości podatkowej. W ocenie sądu pytającego, ustawodawca, stanowiąc, że składka zdrowotna jest niepodzielna, nie uwzględnił możliwości wywiązania się przez przedsiębiorców z obowiązku ponoszenia ciężaru publicznego w sytuacjach, kiedy faktycznie działalność nie jest prowadzona, np. z powodu niezdolności do pracy.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.