Nabycie prawa do tzw. emerytury wcześniejszej przed 1 stycznia 2013 r. a nabycie prawa do emerytury P 20/16
6 marca 2019 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny będzie rozpoznawał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Szczecinie - Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące nabycia prawa do tzw. emerytury wcześniejszej przed 1 stycznia 2013 r.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim ma zastosowanie do kobiet urodzonych w roku 1953, które przed dniem 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do tzw. emerytury wcześniejszej na podstawie przepisów art. 46 i 50 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP.
Sąd pytający wskazuje, że kwestionowany art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej ma zastosowanie do obliczania podstawy wymiaru emerytury dla trzech grup ubezpieczonych, a mianowicie:
1) osób, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły i zrealizowały prawo do wcześniejszej emerytury, ale przed tym dniem nie nabyły prawa do emerytury zwykłej (powszechny wiek emerytalny osiągnęły po dniu 31 grudnia 2012 r.); dotyczy to kobiet urodzonych w 1953 r.;
2) osób, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły i zrealizowały prawo do wcześniejszej emerytury i przed tym dniem nabyły prawo do emerytury zwykłej (powszechny wiek emerytalny osiągnęły najpóźniej do dnia 31 grudnia 2012 r., czyli osób urodzonych najpóźniej do dnia 31 grudnia 1952 r.);
3) osób, które prawo do wcześniejszej emerytury i do emerytury zwykłej nabyli (nabędą) najwcześniej w dniu 1 stycznia 2013 r.
Zdaniem sądu pytającego rozwiązania przyjęte w art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej w odniesieniu do pierwszej i drugiej grupy ubezpieczonych są sprzeczne z art. 2 Konstytucji. Osoby te, w ocenie sądu, podejmując w przeszłości decyzję o przejściu na wcześniejszą emeryturę, nie wiedziały, że w przyszłości wpłynie ona negatywnie na wysokość ich przyszłej emerytury zwykłej. W tamtym czasie bowiem podstawa emerytury, przysługującej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, nie była pomniejszana o kwoty uprzednio pobranych wcześniejszych emerytur.
Sąd pytający podkreśla, że nie neguje uprawnienia ustawodawcy do wprowadzenia regulacji, przewidzianej w art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, przewidującej pomniejszanie podstawy wymiaru emerytury o kwoty wcześniej pobranych świadczeń. Zdaniem sądu takie rozwiązanie może mieć zastosowanie wyłącznie do tych osób, które decyzję o realizacji prawa do wcześniejszej emerytury podjęły po dniu wejścia kwestionowanego rozwiązania w życie.
Przewidziana natomiast w ustawie nowelizującej sześciomiesięczna vacatio legis, umożliwiająca osobom pobierającym emeryturę wcześniejszą dostosowanie się do nowych rozwiązań prawnych, w ocenie sądu pytającego, jest bez znaczenia dla osób, które w dniu wejścia w życie ustawy pobierały już wcześniejszą emeryturę, gdyż nie mogły one wyzbyć się prawa do tego świadczenia. Z tego względu art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, w zakresie, w jakim dotyczy tej grupy osób, godzi w zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz w bezpieczeństwo prawne jednostki.
Zdaniem sądu pytającego kwestionowany przepis różnicuje również sytuację kobiet, urodzonych w latach 1949-1953, pobierających wcześniejszą emeryturę (podmioty podobne) na podstawie kryterium daty urodzenia - w 1953 r. i w latach 1949-1952. W ocenie sądu, zastosowanie przez ustawodawcę takiego kryterium różnicującego jest nieuzasadnione, co powoduje niezgodność art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równości.
Kwestionowany przepis jest w ocenie sądu pytającego niezgodny również z art. 67 ust. 1 Konstytucji. Wysokość emerytury z nowego systemu, obliczona dla kobiet urodzonych w 1953 r. przy zastosowaniu art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, staje się zdaniem sądu iluzoryczna. Mimo bowiem formalnego przyznania im prawa do tego świadczenia, zazwyczaj - jak pokazuje praktyka sądowa - jest ono niższe od świadczenia dotychczas wypłacanego, wobec czego nie dochodzi do faktycznego podjęcia jego wypłaty.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.