Obniżenie o połowę wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu w stosunku do wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru w tej samej sprawie SK 66/19
23 kwietnia 2020 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną K. W. dotyczącą obniżenia o połowę wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu w stosunku do wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru w tej samej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. poz. 1801 w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. do 2 listopada 2016 r.), w zakresie w jakim przepis ten przewidywał w sprawach cywilnych, w których ustalono wartość przedmiotu sprawy, stawkę minimalną należną pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu w wysokości obniżonej o połowę opłaty maksymalnej z art. 32 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 64 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP oraz z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i art i 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP.
Skarżący adwokat został ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu powódki w sprawie prowadzonej przed sądem okręgowym, który oddalił powództwo. Sąd zasądził jednocześnie od powódki na rzecz pozwanego kwotę 4500 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu. Sąd zasądził również od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego na rzecz adwokata kwotę 14 400 z powiększoną o należny podatek VAT oraz kwotę 222 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu. Sąd apelacyjny oddalił apelację powódki zasądzając jednocześnie od niej na rzecz pozwanego kwotę 10 800 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym, natomiast skarżącemu jako pełnomocnikowi z urzędu przyznał kwotę 5400 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce w postępowaniu apelacyjnym. Skarżący złożył zażalenie na powyższy wyrok w zakresie postanowienia o kosztach. Sąd apelacyjny wydał postanowienie oddalające zażalenie.
Zdaniem Skarżącego kwestionowany przepis rozporządzenia przewidywał minimalną opłatę należną pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu od Skarbu Państwa w wysokości połowy opłaty maksymalnej przewidzianej przez rozporządzenie dla spraw o określonej wartości przedmiotu sporu lub spraw danego rodzaju, a ewentualne podwyższenie tej minimalnej opłaty do wysokości opłaty maksymalnej było uzależnione od uwzględnienia przez sąd okoliczności wymienionych w § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, podczas gdy obowiązujący w tym samym czasie przepis § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie przewidywał zasądzanie przez sąd wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru w wysokości równej co najmniej całej stawce maksymalnej o jakiej mowa w rozporządzeniu.
Skarżący wskazuje, że kwestionowany przepis narusza jego konstytucyjne prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Ponieważ w tej samej sprawie wynagrodzenie zasądzone na rzecz skarżącego – jako pełnomocnika z urzędu zostało obniżone o połowę w stosunku do wynagrodzenia pełnomocnika procesowego z wyboru, który reprezentował pozwanego, pomimo znacznego nakładu pracy pełnomocnika z urzędu.
Zdaniem Skarżącego kwestionowana regulacja narusza również wynikające z art 45 ust 1 Konstytucji prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności oraz zasadę równorzędności stron. Równość stron oznacza, że pełnomocnicy stron są równo wynagradzani za tą samą sprawę i nakład pracy. Nie jest sprawiedliwe w ocenie Skarżącego aby pełnomocnik z urzędu wynagradzany był znacznie gorzej od pełnomocnika z wyboru i to w wysokości o połowę niższej.
Skarżący wskazuje, że kwestionowana norma prawna narusza również art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, bowiem nie chroni praw majątkowych, w postaci prawa do wynagrodzenia za pracę pełnomocnika powołanego z urzędu, który otrzymuje wyłącznie połowę wynagrodzenia pełnomocnika z wyboru. Ponadto wyrażona w kwestionowanej regulacji ingerencja dotycząca obniżenia o połowę wynagrodzenie zasądzonego na rzecz pełnomocnika z urzędu, nie spełnia zdaniem Skarżącego żadnego z kryteriów określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wynika ona bowiem z rozporządzenia, a nie ustawy (nie jest spełniony warunek legalności) oraz nie realizuje żadnego z celów uznanych za doniosłe konstytucyjnie (nie jest spełniony warunek celowości, o którym mowa w art 92 ust 1 zdanie pierwsze Konstytucji) – podkreśla Skarżący.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Rafał Wojciechowski - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz.