Obligatoryjny nakaz orzekania dożywotniego pozbawienia prawa prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w wypadku popełnienia przestępstw wymienionych w zaskarżonym przepisie SK 46/19
16 grudnia 2020 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej D. W. dotyczącej obligatoryjnego nakazu orzekania dożywotniego pozbawienia prawa prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w wypadku popełnienia przestępstw wymienionych w zaskarżonym przepisie.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 42 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (dalej: k.k.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, w zakresie, w jakim nakazuje sądowi powszechnemu orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, z art. 10 w związku z art. 175 ust. 1, art. 31 ust. 3 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym: Skarżący w grudniu 2013 r., prowadząc samochód w stanie nietrzeźwości, spowodował wypadek komunikacyjny. W następstwie wypadku pasażer kierowanego przez Skarżącego samochodu poniósł śmierć na miejscu zdarzenia. Wyrokiem sądu rejonowego z lutego 2017 r. skarżący został uznany za winnego popełnienia przestępstw określonych w § 177 § 2 k.k. w związku z art. 178 § 1 k.k. i art. 178a § 1 k.k. Wymierzono mu karę łączną 6 lat pozbawienia wolności oraz łączny zakaz dożywotniego prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Obrońca oskarżonego złożył apelację od tego orzeczenia, sąd okręgowy wyrokiem z sierpnia 2017 r. utrzymał je w mocy. Następnie Skarżący wniósł kasację od wyroku sądu drugiej instancji, która została oddalona jako bezzasadna.
Istota zarzutów sformułowanych w skardze sprowadza się do zakwestionowania art. 42 § 3 k.k., ze względu na brak możliwości swobodnej oceny danego przypadku oraz przeprowadzenia rzetelnej oceny konkretnego zdarzenia na zasadach przewidzianych w kodeksie karnym.
Uzasadniając zarzut niezgodności zakwestionowanego przepisu z art. 10 w związku z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP, Skarżący stwierdza, że ustawodawca nie może stanowić przepisów prawa karnego w sposób arbitralny, ponieważ przepisy takie prowadzą do sytuacji, w której zostaje ograniczona możliwość wykonywania władzy sądowniczej. Zdaniem Skarżącego, sąd nie ma możliwości wyboru w dokonywaniu prawnej oceny czynu, a w konsekwencji oceny danego przypadku pod kątem sądowego wymiaru kary i środków karnych oraz indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Za przepis tego rodzaju Skarżący uważa art. 42 § 3 k.k., który nie daje sądowi możliwości swobodnej oceny danego przypadku i w konsekwencji przeprowadzenia rzetelnej oceny konkretnego zdarzenia, tym samym władza ustawodawcza przez przyjęcie zaskarżonej regulacji de facto ograniczyła możliwość wykonywania władzy sądowniczej, godząc w jej istotę. Skarżący podnosi, że sąd powszechny nie może w sposób swobodny zastosować sankcji tak pod względem jakościowym (wszelkie pojazdy) jak i ilościowym (dożywotnio). W ocenie Skarżącego przedstawione argumenty wskazują na to, że zakwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjnym podziałem władzy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 Konstytucji RP oraz z sądowym wymierzaniem sprawiedliwości, o którym mowa w art. 175 ust. 1 Konstytucji RP. Uzasadniając zarzut sprzeczności kwestionowanego przepisu z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, Skarżący stwierdza, że orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wobec sprawcy dopuszczającego się przestępstw, o których mowa w art. 42 § 3 k.k. w sposób oczywisty godzi w wolność wykonywania i wyboru zawodu. Zaskarżona regulacja w sposób arbitralny ogranicza wolność dostępu do wykonywania zawodu we wszystkich rodzajach zatrudnienia z uwagi na zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Oznacza to, że nie jest to tylko możliwość wykonywania klasycznego zawodu kierowcy, ale wielu innych, jak np. motorniczy. Skarżący podkreśla, że każdy powinien mieć swobodę co do wyboru i kontynuowania aktywności zawodowej. Skarżący wskazuje, że art. 42 § 3 k.k. uniemożliwia orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w wymiarze łagodniejszym niż przewidziany w tym przepisie w stosunku do sprawcy, który popełnił określone w nim przestępstwo po raz pierwszy, a to zdaniem Skarżącego narusza zasadę proporcjonalności.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski – przewodniczący, sędzia TK Leon Kieres – sprawozdawca, sędzia TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Jakub Stelina, sędzia TK Wojciech Sych.