Legitymacja do zaskarżenia aktu prawa miejscowego – programu ochrony powietrza SK 23/17
1 lipca 2021 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej J. S. dotyczącej legitymacji do zaskarżenia aktu prawa miejscowego – programu ochrony powietrza.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 486, ze zm., dalej: u.s.w.), rozumianego w taki sposób, że legitymacja do zaskarżenia programu ochrony powietrza, będącego aktem prawa miejscowego, uzależniona jest od wykazania, że konkretny przepis tego aktu narusza interes prawny Skarżącego w sposób bezpośredni, obiektywny i realny, z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:
Skarżąca skierowała skargę do Sejmiku Województwa M. z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa poprzez zmianę Programu ochrony powietrza dla województwa, przyjętego uchwałą Sejmiku Województwa z września 2013 r. (dalej: Program). Po uzyskaniu odpowiedzi informującej o nieuwzględnieniu wezwania, Skarżąca złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Wnosząc skargę, Skarżąca wskazała, że program ten, będący aktem prawa miejscowego, narusza jej interes prawny godząc w jej dobra osobiste, tj. zdrowie, prawo do życia w czystym powietrzu, prawo ochrony życia prywatnego i mieszkania oraz prawo do swobodnego przemieszczania się. Wojewódzki Sąd Administracyjny postanowieniem z lipca 2016 r. odrzucił skargę, stwierdzając, że Skarżąca nie wykazała legitymacji skargowej. Zdaniem sądu I instancji, to nie zapisy Programu, ale zanieczyszczone powietrze naruszają ewentualny interes prawny Skarżącej. Program ma bowiem na celu poprawę jakości powietrza i jest adresowany do organów gminy. Gdyby nawet Program okazał się nieskuteczny lub nie czyniłby zadość wymaganiom przepisów prawa krajowego czy przepisom prawa unijnego, to jedynie nie przyczyniłby się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza, a zatem nie godziłby w interes prawny Skarżącej. Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z listopada 2016 r. oddalił skargę kasacyjną, podtrzymując argumentację sądu I instancji.
Skarżąca podnosi, że zakwestionowany art. 90 ust. 1 u.s.w., rozumiany w sposób przyjęty w orzecznictwie i doktrynie, narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, ponieważ pozbawia jednostki możliwości zainicjowania kontroli programu ochrony powietrza, a co za tym idzie braku możliwości rozpatrzenia ich sprawy przez sąd. Ponadto zdaniem Skarżącej zakwestionowany przepis narusza art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, ponieważ uniemożliwia dochodzenia praw na drodze sądowej jednostkom, których prawa są naruszone przez ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza, co jest następstwem nieskutecznego, niespełniającego wymogów prawnych programu ochrony powietrza. Skarżąca twierdzi, że zgodność z Konstytucyjnym prawem do sądu wyrażonym w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP wymaga, aby legitymacja skargowa przyznana została również podmiotom, których interes prawny został naruszony w sposób pośredni, jak również hipotetyczny i subiektywny, zarówno przez konkretny zapis zaskarżanego aktu, jak i przez braki i uchybienia w jego treści. Skarżąca twierdzi, że tak rozumiany art. 90 ust. 1 u.s.w. uniemożliwia zaskarżenie programu ochrony powietrza jednostce, której interes prawny jest naruszony w związku z zamieszkiwaniem na obszarze znacznie zanieczyszczonego powietrza. W ocenie Skarżącej niekonstytucyjna utrwalona wykładnia zakwestionowanego przepisu doprowadziła do odrzucenia skargi w jej sprawie, a tym samym sprawa nie została zbadana co do istoty, czyli nie doszło do jej rozpatrzenia w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Natomiast zamknięcie drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw Skarżąca wiąże z brakiem możliwości dochodzenia ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 w zw. z ust. 4 Konstytucji RP) oraz bezpieczeństwa ekologicznego (art. 74 Konstytucji RP).
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański – przewodniczący, sędzia TK Jakub Stelina – sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Wojciech Sych, sędzia TK Michał Warciński.