Górna granica wieku dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na aplikację sędziowską i prokuratorską prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury K 3/22
13 grudnia 2022 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący górnej granicy wieku dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na aplikację sędziowską i prokuratorską prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 24 ust. 1 pkt 1a oraz art. 37b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. z 2022 poz. 217, dalej: ustawy o KSSiP) z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Zaskarżone przez Rzecznika Praw Obywatelskich przepisy ustawy o KSSiP wprowadziły górne ograniczenie wiekowe dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz aplikację sędziowską uzupełniającą i aplikację prokuratorską uzupełniającą. Ograniczenia te wynoszą 35 lat dla kandydatów na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz 40 lat dla kandydatów na aplikację sędziowską uzupełniającą i aplikację prokuratorską uzupełniającą. Zmiany weszły w życie 10 sierpnia 2018 r. Przed nowelizacją ustawa o KSSiP nie przewidywała ograniczeń wiekowych dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na aplikacje w KSSiP.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej: Wnioskodawca) wprowadzenie limitów wiekowych przy przyjęciu na aplikację sędziowską lub prokuratorską jeszcze bardziej utrudnia dostęp do uzyskania zawodu sędziego. Jego zdaniem ustawodawca pominął fakt, iż niektóre osoby dopiero po osiągnięciu wskazanego w ustawie progu wiekowego mają możliwość podjęcia dalszego rozwoju zawodowego. Może to być determinowane różnymi czynnikami, takimi jak np. konieczność zgromadzenia odpowiednich oszczędności finansowych, by podjąć dalszą naukę, czy też pozostawanie na urlopie macierzyńskim/tacierzyńskim. Ponadto Wnioskodawca wskazuje, że kwota netto otrzymywanego stypendium nie pokrywa kosztów utrzymania w dużym mieście.
W ocenie Wnioskodawcy, w przedmiotowej sprawie wprowadzenie górnej granicy wieku dla kandydatów na aplikacje w KSSiP nie jest rozwiązaniem proporcjonalnym. Ograniczenie to nie jest konieczne dla zachowania istoty wolności i praw, zwłaszcza, iż pozostały „alternatywne" ścieżki dostępu do zawodu bez wprowadzenia dla tych osób górnej granicy wieku; to m.in. uprzednie wykonywanie przez określony czas zawodu adwokata, radcy prawnego, czy notariusza albo posiadanie tytułu naukowego profesora czy stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk prawnych. Wobec wskazanych osób, które również należą do grupy kandydatów do urzędu sędziego lub prokuratora, ustawodawca nie wprowadził górnego limitu wiekowego ograniczającego możliwość pełnienia urzędu sędziego, czy prokuratora. Osoby te mogą zostać powołane na urząd sędziego lub prokuratora zarówno w wieku 35, jak i 59 lat. Tym samym, zdaniem Wnioskodawcy, wprowadzone przez ustawodawcę rozwiązanie poprzez niezachowanie zasady proporcjonalności narusza wynikającą z art. 60 Konstytucji RP zasadę równego dostępu obywateli do służby publicznej.
W ocenie Wnioskodawcy kwestionowane regulacje naruszają nie tylko zasadę równego dostępu do służby publicznej dla obywateli, ale również naruszają zasadę równości i niedyskryminacji kandydatów na aplikację w KSSiP w stosunku do innych grup zawodowych, które mimo osiągnięcia wskazanego w ustawie o KSSiP wieku nadal mogą ubiegać się o zajmowanie stanowiska sędziego bądź prokuratora, co kandydatom nie posiadającym wcześniejszego doświadczenia w wybranych profesjach prawniczych, chcących przejść ścieżkę wykształcenia w powołanej do tego szkole, zostało uniemożliwione.
Ponadto, jak wskazuje Wnioskodawca, kandydaci na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz na uzupełniającą aplikację sędziowską i prokuratorską muszą wziąć udział w stosownych konkursach sprawdzających ich predyspozycje zawodowe. Zdaniem Wnioskodawcy weryfikacja umiejętności kandydatów w konkursach stanowi właściwy sposób dla zapewnienia celu, jakim jest ocena ich przydatności do zawodu sędziego lub prokuratora, a jednocześnie stanowi mniej restrykcyjny sposób jego zapewnienia, niż wprowadzenie górnej granicy wiekowej.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Jakub Stelina - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, prezes TK Julia Przyłębska, sędzia TK Piotr Pszczółkowski.