Wysokość kary pieniężnej za przekazanie po terminie kwartalnego sprawozdania podmiotu prowadzącego działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych SK 66/21
20 grudnia 2022 r. o godz. 10:30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną D. M. dotyczącą wysokości kary pieniężnej za przekazanie po terminie kwartalnego sprawozdania podmiotu prowadzącego działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 9xb pkt 2, art. 9zc ust. 1 oraz art. 9zf ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2021 r. poz. 888, dalej: u.c.p.g.) w zakresie, w jakim „przewidują obowiązek nałożenia przez właściwy organ samorządu terytorialnego administracyjnej kary pieniężnej za złożenie po terminie sprawozdania, o którym mowa w art. 9o, powołanej ustawy, w sztywno określonej wysokości, bez względu na okoliczności tego czynu”, z art. 2, art. 20 i art. 22, a także art. 64 ust. 1 і 3 w związku z art. 31 ust. 3, a także z art. 32 ust. 1 і 2 Konstytucji RP.
Wójt gminy (dalej: Wójt) nałożył na skarżącego, prowadzącego działalność gospodarczą, karę pieniężną za przekazanie po terminie kwartalnego sprawozdania podmiotu prowadzącego działalność za II kwartał 2016 r. Na skutek odwołania od powyższej decyzji Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) uchyliło ją w całości i przekazało sprawę Wójtowi do ponownego rozpatrzenia. W ponowionym postępowaniu Wójt nałożył na skarżącego karę pieniężną w tej samej sprawie. SKO utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Wójta. Skarga wniesiona na rozstrzygnięcie SKO została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.
W ocenie Skarżącego przepisy, na podstawie których wymierzono mu karę pieniężną , w sztywno ustalonej wysokości, bez możliwości jej miarkowania po uwzględnieniu okoliczności sprawy, naruszają konstytucyjną zasadę wolności gospodarczej (art. 20 i art. 22 Konstytucji), a wysokość kary nie jest proporcjonalna do skali popełnionego naruszenia przepisów administracyjnych (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Surowość tej kary, zdaniem Skarżącego, powinna być adekwatna do stopnia naruszenia dobra chronionego, czyli - w rozpatrywanej sprawie - do stopnia uszczerbku w środowisku przyrodniczym. Skarżący wskazuje, że ustawodawca, ustanawiając tego typu sankcję, nie powinien całkowicie abstrahować od sytuacji ekonomicznej osoby podlegającej ukaraniu, która to sytuacja ma istotne znaczenie dla rzeczywistego stopnia dolegliwości odczuwanej przez ukaranego.
Skarżący podnosi również, że kwestionowane przepisy naruszają konstytucyjną zasadę równości, gdyż osobę, która spóźniła się ze złożeniem sprawozdania, traktują gorzej niż osobę, która złożyła sprawozdanie nierzetelne albo w ogóle nie przedłożyła wymaganych sprawozdań. Ta ostatnia osoba podlega bowiem kilkakrotnie niższej karze niż pierwsza ze wskazanych.
Zdaniem Skarżącego nie jest dopuszczalne, aby administracyjna kara pieniężna była nakładana na stronę w sztywno przewidzianej wysokości, bez uwzględnienia jakichkolwiek okoliczności czynu. Sytuacja taka jest sprzeczna „z prawem naturalnym, z prawem europejskim oraz prawem polskim i fundamentalną zasadą demokratycznego państwa prawnego".
Skarżący zauważa, że nakładając administracyjnąkarę pieniężną na obywatela, należałoby uwzględnić wagę i okoliczności naruszenia prawa oraz ustalić, jakie negatywne konsekwencje spowodowało działanie ukaranego. Należy także brać pod uwagę częstotliwość niedopełniania w przeszłości nałożonego przepisami obowiązku oraz wcześniejszą karalność przedsiębiorcy za takie samo zachowanie.
Skarżący zwraca uwagę, że organ administracyjny nie może ślepo i bezrefleksyjnie nakładać na jednostkę pieniężnej kary administracyjnej, która oderwana jest od jakichkolwiek okoliczności towarzyszących naruszeniu prawa.
Zdaniem Skarżącego, kwestionowana regulacja jest przykładem nieproporcjonalności działania organu wobec jednostki, która sprowadza się do wymierzenia przez organ nieproporcjonalnie wysokiej kary, co wydaje się nie podlegać dyskusji. Nieuwzględnienie zaś jakichkolwiek okoliczności przy wymierzeniu kary pieniężnej narusza w ocenie Skarżącego Konstytucję.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Jarosław Wyrembak - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Piotr Pszczółkowski.