Odmowa zwrócenia prawa jazdy obejmującego kategorie uprzednio posiadane, a nieobjęte orzeczonym środkiem karnym zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych SK 23/21
4 lipca 2023 r. o godz. 10:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej M. P. dotyczącej odmowy zwrócenia prawa jazdy obejmującego kategorie uprzednio posiadane, a nieobjęte orzeczonym środkiem karnym zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami w brzmieniu ukształtowanym ustawą z dnia 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o kierujących pojazdami (Dz. U. poz. 97) w zakresie, w jakim „pozbawia osoby uprzednio posiadające uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi określonych kategorii prawa jazdy, prawa do odzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie tego rodzaju uprawnień odnośnie pojazdów mechanicznych, co do których nie orzeczono wobec nich środka karnego w postaci zakazu ich prowadzenia” z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 175 ust. 1 Konstytucji RP.
Wobec skarżącego orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, dla których wymagane jest prawo jazdy kategorii B. Zobowiązano go również do zwrotu dokumentu uprawniającego go do prowadzenia pojazdu do właściwego starostwa. Skarżący zamiast zwrócić dokument złożył oświadczenie o jego zagubieniu. Następnie wystąpił do starosty o wydanie wtórnika prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, C1, C, C+E, B+E, C1+E, tj. uprawnień nieobjętych zakazem do kierowania pojazdami. Starosta odmawiając skarżącemu wskazał, że z art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami( Dz. U. z 2017 r. poz. 978, ze zm.) wynika, że prawo jazdy nie może być wydane osobie, w stosunku do której został orzeczony, prawomocnym wyrokiem sądu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania zakazu. Skarżący zaskarżył tę decyzję do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które decyzję starosty utrzymało w mocy. Na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego Skarżący złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który skargę oddalił. Z kolei złożona przez skarżącego skarga kasacyjna również została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W ocenie Skarżącego art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami, w zaskarżonym zakresie, narusza zasadę zakazu ponownego karania za to samo zdarzenie wyrażoną w art. 2 Konstytucji. Ustanawia on bowiem sankcję administracyjną w postaci zakazu wydania bądź zwrotu dokumentu potwierdzającego uprawnienie w zakresie kierowania pojazdami określonych kategorii, nie z tytułu zaistnienia określonego zdarzenia, czy też dopuszczenia się przez obywatela określonego w nim naruszenia prawa materialnego, lecz z tytułu wydania przez sąd powszechny orzeczenia obejmującego wymierzenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
W kwestionowanej regulacji ustawodawca zdaniem Skarżącego rozszerza orzeczony przez sąd powszechny zakaz wskazując, że w przypadku ograniczenia przez sąd powszechny orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów których dotyczy prawo jazdy kategorii B, nie zwraca się kierującemu prawa jazdy innych kategorii w tym kategorii C i D. Zakaz ten stanowi sankcję o charakterze represyjnym, która przede wszystkim zaostrza wymierzaną przez sąd sankcję kamą – wskazuje Skarżący.
Wprowadzenie przez prawodawcę w art. 12 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami obligatoryjnego i nieprzewidującego jakichkolwiek wyjątków zakazu zwracania osobom wobec, których orzeczono środek kamy zakazu prowadzenia pojazdów kat. B, dokumentów potwierdzających posiadanie przez nich uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie praw jazdy pozostałych kategorii narusza zdaniem Skarżącego zasady podziału i równowagi władz, w tym władzy ustawodawczej i sądowniczej przyznając pierwszej z nich niczym nieuzasadnioną preferencję w rozstrzyganiu indywidualnych spraw konkretnych osób, kosztem władzy sądowniczej, przy jednoczesnym pominięciu okoliczności, iż tego rodzaju decyzja prawodawcy jest z natury rzeczy generalna, co skutkować może tym, że w realiach danej konkretnej sprawy będzie ona zdaniem Skarżącego decyzją po prostu niesprawiedliwą.
Według Skarżącego taki sposób ukształtowania art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o kierujących pojazdami w odniesieniu do osób ubiegających się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy w zakresie kategorii uprzednio posiadanych, a nieobjętych orzeczonym środkiem karnym zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych czyni iluzorycznym prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Z jednej strony faktycznie zaostrza dolegliwość środka karnego wymierzanego przez sąd powszechny, a jednocześnie wyłącza to zaostrzenie spod jakiejkolwiek realnej kontroli sądowej, w tym kontroli sądu administracyjnego w zakresie proporcjonalności obostrzenia i co za tym idzie sprawiedliwości rozstrzygnięcia – podkreśla Skarżący.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sędzia TK Jakub Stelina.