Ograniczenie możliwości przyznania osobie, wobec której umorzono postępowanie karne, zwrotu poniesionych kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do wysokości stawki minimalnej SK 105/20
4 października 2023 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej N. W. dotyczącej ograniczenia możliwości przyznania osobie, wobec której umorzono postępowanie karne, zwrotu poniesionych kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do wysokości stawki minimalnej.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 632 pkt 2 w związku z art. 616 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (dalej: k.p.k.) w związku z § 15 ust. 2 w związku z § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zakresie, w jakim „ograniczają możliwość przyznania osobie, wobec której umorzono postępowanie karne, zwrot poniesionych kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do wysokości stawki minimalnej” z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji RP.
Prokurator delegowana do prokuratury okręgowej umorzył śledztwo wobec Skarżącego, uznając, że nie popełnił on zarzucanego mu przestępstwa. Skarżący wniósł o przyznanie od Skarbu Państwa na Jego rzecz zwrotu kosztów obrony w wyżej wymienionej sprawie karnej, zakończonej postanowieniem o umorzeniu wobec Niego postępowania przygotowawczego. Prokurator delegowany do prokuratury okręgowej odmówił uwzględnienia wniosku Skarżącego o przyznanie zwrotu kosztów obrony. Od tego postanowienia Skarżący złożył zażalenie do sądu rejonowego, który zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Skarżącego kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów obrony. Uzasadniając zajęte stanowisko, sąd wskazał, że w związku z umorzeniem śledztwa przeciwko podejrzanemu z uwagi na stwierdzenie, iż go nie popełnił, zgodnie zart. 632 pkt. 2 k.p.k. koszty postępowania, w tym z tytułu ustanowienia kosztów obrońcy, winien ponieść Skarb Państwa. Sąd podkreślił jednocześnie, iż opłatę w sprawach niewymagających przeprowadzania rozprawy ustala się w wysokości równej stawce minimalnej. Sprawa zaś, która zakończyła się umorzeniem postępowania na etapie postępowania przygotowawczego, należy do kategorii spraw niewymagających przeprowadzenia rozprawy.
Zdaniem Skarżącego kwestionowane przepisy naruszają zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) - w tym zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez z nie prawa - a ponadto zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji). W ocenie Skarżącego, osoba, wobec której umorzono postępowanie karne, a która poniosła koszty swej obrony w wysokości wyższej niż stawka minimalna, w myśl zaskarżonych przepisów nie otrzymuje pełnego zwrotu poniesionych kosztów obrony, co prowadzi do swoistego finansowego „ukarania” osób niewinnych co jest sprzeczne z elementarnym poczuciem sprawiedliwości i godzi w art. 2 Konstytucji RP. Jednocześnie kwestionowane przepisy, w ocenie Skarżącego, prowadzą do nieuzasadnionego nierównego traktowania osób o tożsamym statusie procesowym, co narusza wynikającą z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasadę równości, ponieważ wyłącznie osoby, wobec których umorzono postępowanie karne, a których koszty ustanowienia obrońcy były niższe lub równe wysokości stawek minimalnych, mogą otrzymać zwrot tych kosztów w całości. Ponadto Skarżący wskazuje, że przepisy te naruszają wynikającą z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasadę równości między osobami, wobec których postępowanie zostało umorzone na etapie śledztwa, a osobami, wobec których postępowanie zostało umorzone po przeprowadzeniu rozprawy. Te drugie mogą liczyć na zwrot kosztów obrony w wysokości 6-krotności stawki minimalnej.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Piotr Pszczółkowski - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sędzia TK Mariusz Muszyński, sędzia TK Bogdan Święczkowski.