Wydanie przez Prezesa Rady Ministrów w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 polecenia obowiązującego K 27/23
14 lutego 2024 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Grupy posłów na Sejm dotyczący wydania przez Prezesa Rady Ministrów w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 polecenia obowiązującego.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374, 567, 568 i 695), rozumianego w ten sposób, że nie odnosi się do poleceń wydanych w związku z przygotowaniem wyborów w stanie epidemii z zasadą współdziałania władz wynikającą z preambuły Konstytucji, art. 2 w zw. z art. 87 ust 1, art. 68 ust. 4 oraz art. 7 w zw. z art. 148 pkt 4 i w zw. z art. 146 ust. 1, 2 oraz 4 pkt 7 Konstytucji;
a w razie nieuwzględnienia powyższego wniosku, o zbadanie zgodności
2) art. 11h ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1327, 1429, 1723, 1860 i 2029, dalej ustawa o COVID-19), rozumianego w ten sposób, że nie odnosi się do poleceń wydanych w związku z przygotowaniem wyborów w stanie epidemii z zasadą współdziałania władz wynikającą z preambuły Konstytucji, art. 2, art. 68 ust. 4 oraz art. 7 w zw. z art. 148 pkt 4 i w zw. z art. 146 ust. 1, 2 oraz 4 pkt 7 Konstytucji.
Grupa Posłów na Sejm RR (dalej wnioskodawcy) kwestionuje zgodność z Konstytucją art. 11 ust. 2 ustawy o COVID-19, który został jednak derogowany z systemu prawnego. W związku z tym, w przypadku odmiennej oceny Trybunału w kwestii wywoływania skutków prawnych przez ten przepis, wnioskodawcy jako przedmiot zaskarżenia ewentualnego wskazują art. 11h ust. 3 ustawy o COVID-19. Jest to w ocenie wnioskodawców norma o analogicznej, do będącej głównym przedmiotem zaskarżenia, treści z modyfikacją temporalną co do możliwości zastosowania tego przepisu, która wciąż obowiązuje i wyrażona jest w innej jednostce redakcyjnej (art. 11h ust. 3 ustawy o COVID-19). Wnioskodawcy zarzucają kwestionowanej normie niezgodność z art. 2 Konstytucji, i wynikającej z niego zasady zakazującej tworzenia prawa pozornego, ponieważ kwestionuje ona dopuszczalność dążenia Prezesa Rady Ministrów do zabezpieczenia wykonania biernego i czynnego prawa wyborczego przez obywateli. W sytuacji, w której data wyborów została ustalona, a okoliczności faktyczne, tj. globalna pandemia COVID-19, uniemożliwiła przeprowadzenie wyborów w sposób tradycyjny, bez narażenia życia i zdrowia obywateli biorących udział w głosowaniu, wydanie poleceń, które w świetle dynamicznych przemian legislacyjnych prawa wyborczego (np. poszerzenia kręgu uprawnionych do glosowania korespondencyjnego o osoby powyżej 60 lat) mają przygotować przeprowadzenie wyborów, prowadzi wprost do możliwości zapewnienia realizacji praw wyborczych obywateli. Brak tego typu działań w istocie mógłby spowodować, że prawa wyborcze gwarantowane przez przepisy konstytucyjne i regulacje Kodeksu wyborczego okazałyby się niemożliwe do zrealizowania przez uprawnionych obywateli — sytuacja ta zdaniem wnioskodawców narusza art. 2 Konstytucji.
Wnioskodawcy wskazują również, że norma wykluczająca zastosowanie kwestionowanej regulacji w odniesieniu do wydania poleceń polegających na czynnościach przygotowawczych do przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych, które skutkowałyby zwalczaniem choroby epidemicznej w postaci przyczynienia się Prezesa Rady Ministrów do niegromadzenia się ludzi lokalach wyborczych, co zapobiegłoby większej liczbie zakażeń wirusem SARSCoV-2 powodujących chorobę COVID-19, jest niezgodna z art. 68 ust. 4 Konstytucji.
Zdaniem wnioskodawców kwestionowana norma ogranicza skuteczność i efektywność działań Prezesa Rady Ministrów, przez co narusza konstytucyjną zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także zasady pewności i bezpieczeństwa prawnego. Ograniczanie zakresu zastosowania art. 11 ust. 2 ustawy o COVID-19 (oraz ewentualnie art. 11 ust. 3 ustawy o COVID-19) przez wykluczenie możliwości wydania poleceń zmierzających do przygotowania przeprowadzania wyborów, prowadzi w ocenie wnioskodawców do uniemożliwienia wykonywania części kompetencji przez Prezesa Rady Ministrów, kierującego zgodnie z Konstytucją pracami Rady Ministrów. Obowiązkiem Rady Ministrów jest prowadzenie polityki wewnętrznej państwa, w tym ochrona bezpieczeństwa państwa i zachowania porządku publicznego. Częścią tej polityki w ocenie wnioskodawców jest dążenie do zachowania konstytucyjnego terminu wyborów — np. prezydenckich, ustalonych zgodnie z art. 128 ust. 2 Konstytucji — i ochrona nienaruszalności kadencji organów państwa, szczególnie pochodzących z wyborów powszechnych, oraz realizacja wyborczych praw podmiotowych obywateli RP, o których mowa w art. 62 ust. 1 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Stanisław Piotrowicz - przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz - sprawozdawca, prezes TK Julia Przyłębska, sędzia TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Rafał Wojciechowski.