Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych SK 22/21
4 czerwca 2024 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej A. W. dotyczącej dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 42 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 3, art. 10 ust. 1, art. 173 i art. 175 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżący, będąc w stanie nietrzeźwości, kierował pojazdem mechanicznym. Skarżący wcześniej był już skazany prawomocnymi wyrokami sądu rejonowego za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. oraz za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w zbiegu z art. 244 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. Skazania te nie uległy zatarciu. Sąd rejonowy uznał Skarżącego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu kwalifikowanego jako występek z art. 178a § 1 i 4 k.k. i skazał go na podstawie tego przepisu na karę pozbawienia wolności. Ponadto orzekł wobec niego środek kamy w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Od tego wyroku Skarżący wniósł apelację. Sąd okręgowy zmienił zaskarżony wyrok sądu pierwszej instancji w ten sposób, że uchylił wymierzoną A W. karę pozbawienia wolności i wymierzył mu karę pozbawienia wolności oraz karę ograniczenia wolności. Ponadto sąd odwoławczy utrzymał w mocy orzeczony przez sąd pierwszej instancji środek kamy w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
Problem konstytucyjny podniesiony w skardze dotyczy zobowiązania sędziego do orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w przypadku popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, jeżeli sprawca przestępstwa był już wcześniej skazany za takie przestępstwo.Zdaniem Skarżącego, takie rozwiązanie jest niezgodne z: zasadą trójpodziału władzy, prawem do sądu, zasadą domniemania niewinności, zasadą niezależności władzy sądowniczej oraz przepisem określającym strukturę sądownictwa, tj. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 42 ust. 3 Konstytucji, art. 10 ust. 1, art. 173 i art. 175 ust. 1 Konstytucji.
Skarżący podnosi, że kwestionowany przepis nakazuje sądom przyjęcie jedynego możliwego rozwiązania, co stanowi zagrożenie dla minimum wyłączności kompetencyjnej judykatury i narusza zasadę trójpodziału władzy. Zobowiązanie sądu do orzeczenia dożywotniego środka karnego jest, w ocenie Skarżącego, sankcją bezwzględnie oznaczoną, pozbawiającą sąd orzekający swobody decyzyjnej. Takie rozwiązanie odbiera sądom kompetencję do wymierzania sprawiedliwości, w oparciu o dyrektywę proporcjonalności, polegającą na zestawieniu szkodliwości społecznej z odpowiednio dobraną surowością sankcji karnej, dyrektywę limitującą, zgodnie z którą dolegliwość nie może przekroczyć stopnia winy oraz dyrektywę oddziaływania na sprawcę i społeczeństwo. Zdaniem Skarżącego, prawo do sądu nie jest realizowane, w przypadku określenia przez ustawodawcę sankcji bezwzględnie oznaczonej, tj. w sytuacji, w której sąd nie może przeprowadzić rozumowania w oparciu o powyższe dyrektywy ponieważ wynik sprawy w tym zakresie jest przesądzony.
Kwestionowany przepis przewiduje, że sąd może odstąpić od orzeczenia dożywotniego środka karnego, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Zdaniem Skarżącego takie rozwiązanie oznacza przerzucenie ciężaru dowodu na oskarżonego, co jest nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Krystyna Pawłowicz - przewodniczący, sędzia TK Justyn Piskorski - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sędzia TK Michał Warciński, sędzia TK Andrzej Zielonacki.