Procedura odwołania prezesa lub wiceprezesa sądu K 2/24
20 czerwca 2024 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący procedury odwołania prezesa lub wiceprezesa sądu.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
- art. 27 § 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej: p.u.s.p.) z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 186 ust. 1 w zw. z art. 173 i art. 178 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie, w jakim upoważnia Ministra Sprawiedliwości do odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu bez opinii Krajowej Rady Sądownictwa,
- art. 27 § 5a zdanie drugie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 186 ust. 1 w zw. z art. 173 i art. 178 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie, w jakim dopuszcza niewiążący charakter negatywnej opinii Krajowej Rady Sądownictwa wydanej w przedmiocie zamiaru Ministra Sprawiedliwości odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu.
W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa (dalej: Wnioskodawca lub Rada) ukształtowany w art. 27 § 5 i § 5a p.u.s.p. tryb odwoływania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych przez Ministra Sprawiedliwości wykracza poza ramy współdziałania i równoważenia się władz określone w Konstytucji RP. Procedura ta narusza konstytucyjną zasadę trójpodziału władzy. Wnioskodawca wskazuje, że dominującą pozycję w sądach powszechnych otrzymał w tym zakresie przedstawiciel władzy wykonawczej - Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny. Gwarantem ochrony wartości konstytucyjnych, składających się przede wszystkim na, wyartykułowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, prawo obywateli do jest – jak wynika z art. 186 ust. 1 Konstytucji – Krajowa Rada Sądownictwa. Stąd kontrola decyzji Ministra Sprawiedliwości przez Radę nie może mieć w ocenie Wnioskodawcy charakteru iluzorycznego, ani prowadzić do nadmiernego wpływu władzy wykonawczej, czy też ustawodawczej na opinie Rady w przedmiotowym zakresie. Zbyt wysoki wymóg liczby głosów członków Krajowej Rady Sądownictwa (dwie trzecie) koniecznych do przeciwstawienia się woli Ministra Sprawiedliwości oraz odstąpienie od rozwiązań zawartych w art. 21 ust. 2 ustawy o KRS prowadzi zdaniem Wnioskodawcy do nadania nadmiernego znaczenia tej części Rady, która nie składa się z przedstawicieli władzy sądowniczej, ale innych władz, o których mowa w art. 10 ust. 2 Konstytucji RP, w tym również Ministra Sprawiedliwości, który jest jednocześnie członkiem Krajowej Rady Sądownictwa i organem, którego decyzje kontroluje Rada na podstawie kwestionowanego przepisu. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa takie ukształtowanie procedury z art. 27 § 5a p.u.s.p. czyni ten przepis niezgodnym z art. 10 i art. 173 Konstytucji, a także z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP. Kwestionowany przepis ma charakter proceduralny i dotyczy kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa wynikających z art. 186 ust. 1 Konstytucji RP, normując kwestie bezpośrednio związane z gwarancjami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W tym względzie w ocenie Wnioskodawcy niezbędne jest zapewnienie Radzie odpowiednich gwarancji proceduralnych właściwego i skutecznego wykonywania ciążących na niej obowiązków konstytucyjnych, w tym kontroli i weryfikacji decyzji Ministra Sprawiedliwości o odwołaniu prezesów i wiceprezesów sądów.
Art. 27 § 5 i § 5a p.u.s.p. naruszają w ocenie Wnioskodawcy zasadę demokratycznego państwa prawnego i prowadzą do zakłócenia ciągłości funkcjonowania kluczowego organu sądu poprzez przerwanie kadencji prezesa lub wiceprezesa sądu na zasadach naruszających równowagę władz. Zdaniem Wnioskodawcy kwestionowane przepisy kształtują procedurę odwołania prezea/wiceprezesa sądu z naruszeniem niezależności władzy sądowniczej i z uszczupleniem kompetencji, jakie powinny przysługiwać Krajowej Radzie Sądownictwa w związku z jej konstytucyjnym zadaniem stania na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów.
Wnioskodawca wskazuje również, że zastosowanie kwalifikowanej większości dwóch trzecich głosów członków Rady do podjęcia uchwały zawierającej negatywną opinię co do zamiaru odwołania prezesa sądu przez Ministra Sprawiedliwości jest nieproporcjonalne w odniesieniu do innych uchwał Rady, które do prawnokształtującej skuteczności wymagają niższej - bezwzględnej - większości głosów, co jest niezgodne z art. 2 Konstytucji RP.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Rafał Wojciechowski.