Nadpłata podatku. SK 21/08
21 lipca 2010 r. o godz. 8.30 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz § 48 Uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie połączonych skarg konstytucyjnych Marii R. i Gabriela R. dotyczących nadpłaty podatku.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 29 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 roku o zobowiązaniach podatkowych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1997 roku w związku z art. 330 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacji podatkowej, art. 72 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, w brzmieniu obowiązującym do dnia 4 czerwca 2001 roku, art. 77 § 1 i § 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 roku, art. 78 § 1 i § 3 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. z art. 77 ust. 1, art. 64 ust. 1 i ust. 2, art. 32, art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 konstytucji.
Decyzją z 11 lipca 1997 r. urząd skarbowy określił Marii R. prowadzącej salon urody podatek dochodowy za 1995 r. Zobowiązanie wraz z odsetkami zostało uiszczone w ratach (ostatnia w 1998 r.). Maria R. odwołała się do izby skarbowej, która podtrzymała decyzję urzędu o wysokości podatku dochodowego. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny ją uchylił. Po ponownym rozpatrzeniu wniesionego odwołania izba skarbowa uchyliła w całości decyzję organu I instancji i przekazała sprawę do ponownego rozpatrzenia. Urząd skarbowy określił Marii R. wysokość straty. Na skutek tej decyzji wpłacone w 1997 roku przez podatnika należności stały się nadpłatą w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy 19 grudnia 1980 roku o zobowiązaniach podatkowych, a kwoty wpłacone w 1998 r. w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa. Nadpłaty te wraz z przypadającymi od nich odsetkami oraz odsetki wpłacone uprzednio przez podatnika od zaległości podatkowych zostały zwrócone na rachunek bankowy. Maria R. zwróciła się z wnioskiem do urzędu skarbowego o zwrot niecałkowicie zapłaconych odsetek tj. wypłaty oprocentowania od wpłaconych przez stronę odsetek za zwłokę od kwoty należności głównej. Organ pierwszej instancji odmówił zapłaty tego oprocentowania. Od tej decyzji Maria R. wniosła odwołanie do dyrektora izby skarbowej, który utrzymał decyzję I instancji. Wojewódzki sąd administracyjny, do którego odwołała się Maria R., uchylił zaskarżoną decyzję. Naczelny Sąd Administracyjny, do którego odwołał się dyrektor izby skarbowej, uchylił wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego i skargę Marii R. oddalił.
NSA przychylił się do takiej interpretacji art. 72 § 1 ordynacji podatkowej (w brzmieniu obowiązującym do czasu jego nowelizacji z 2001 r.), zgodnie z którą obowiązek naliczania oprocentowania od nadpłat podatku nie obejmował odsetek za zwłokę. W ocenie NSA nie było podstaw do traktowania odsetek za zwłokę jako elementu nadpłaty, ponieważ przepis ten w swej treści odsyłał do pojęcia podatku, którego definicja zawarta w art. 6 ordynacji podatkowej nie obejmowała odsetek za zwłokę od zaległości podatkowej. Jednocześnie NSA nie podzielił wyrażonego przez wojewódzki sąd administracyjny poglądu, że nowelizacja art. 72 § 1 ordynacji podatkowej miała charakter wyjaśniający. Zdaniem NSA nowelizacja ta wprowadziła nowość normatywną, co oznacza że dopiero od dnia jej wejścia w życie, podatnikom przysługuje oprocentowanie od nienależnie uiszczonych odsetek za zwłokę.
Zdaniem skarżących zgodnie z konstytucją każdy ma prawo do wynagrodzenia za szkodę, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ponadto prawo do zwrotu nadpłaty wraz z prawem do zapłaty oprocentowania od całej kwoty pobranego nienależnie świadczenia jest rodzajem roszczenia o zwrot oprocentowania od całej kwoty pobranego nienależnie świadczenia. Równe traktowanie obywateli zgodnie z konstytucją powinno spowodować, że jako nadpłatę powinny być także potraktowane odsetki za zwłokę, a właściwie kwoty zaliczone błędnie na poczet odsetek za zwłokę.
Przewodniczący składu orzekającego: wiceprezes TK Marek Mazurkiewicz, sprawozdawca: sędzia TK Teresa Liszcz.