Prawa i obowiązki Banku Centralnego. Kp 4/08
16 lipca 2009 r. o godz. 11.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący praw i obowiązków banku centralnego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 19 w związku z art. 1 pkt 37 lit. a ustawy z dnia 4 września 2008 roku o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw z art. 2 i art. 7, art. 21 ust. 1, art. 9 w związku z art. 91 ust. 1 i 2 oraz z art. 227 ust. 1 konstytucji.
Narodowy Bank Polski zobowiązany jest pod rygorem utraty prawa głosu z akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. zbyć wszystkie posiadane akcje KDPW S.A. na rzecz uprawnionego podmiotu lub podmiotów. Zgodnie z nowym brzmieniem zaskarżonej ustawy wśród akcjonariuszy KDPW nie jest wymieniony Narodowy Bank Polski.
Europejski Bank Centralny jest zdania, że ustawa o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi pozostaje w sprzeczności z zasadą niezależności banku centralnego, ponieważ zobowiązuje NBP do zbycia składników swojego majątku, a mianowicie posiadanych akcji KDPW. Obowiązek zbycia akcji nałożony został tylko na NBP, który jest obecnie jednym z trzech akcjonariuszy posiadających akcje KDPW S.A. w częściach równych (obok Skarbu Państwa i Giełdy Papierów Wartościowych). Zdaniem wnioskodawcy zasada niezależności NBP wynikająca z przepisów prawa krajowego uwzględniać powinna znaczenie zasady niezależności banku centralnego w prawie europejskim.
Ustawowy nakaz zbycia przez NBP akcji KDPW S.A. pod warunkiem utraty prawa głosu z akcji stanowi naruszenie zasady ochrony własności. O braku niezależności NBP w sprawie zbycia akcji przesądzają: termin w jakim ma nastąpić dokonanie transakcji oraz skutki prawne niewykonania woli ustawodawcy. Zobowiązanie NBP do zbycia akcji w określonym ustawowo terminie pod rygorem utraty prawa głosu skutkować może niekorzystnym rozporządzeniem przez NBP jego mieniem. W takiej sytuacji osłabiona jest negocjacyjna pozycja banku w rokowaniach dotyczących zbycia akcji.
Art. 108 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) nakazuje poszanowanie przez władze krajowe niezależności narodowego banku centralnego. Uznanie, że bank centralny nie może przyjąć instrukcji od władz krajowych, mając przy tym obowiązek podporządkowania się ustawie, w której wyrażona jest wola organu władzy wykonawczej potraktować należy jako obejście wspólnotowego prawa pierwotnego polegające na uchwaleniu ustawy stojącej z nim w kolizji.
Założeniem demokratycznego państwa prawnego jest działanie wszystkich organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa, co obejmuje również zakaz naruszenia prawa proceduralnego podczas stanowienia prawa. Oznacza to, w odniesieniu do ustawodawcy, obowiązek uwzględnienia w procesie prawodawczym wymogów proceduralnych wiążących ustawodawcę w procedurze legislacyjnej. Wymóg uzyskania opinii Europejskiego Banku Centralnego stanowi obowiązek notyfikacji spoczywający na państwach członkowskich Unii Europejskiej na mocy TWE. Jak wynika z przebiegu prac legislacyjnych opinia EBC nie została przedstawiona w uzasadnieniu druku zawierającego autopoprawkę wprowadzającą zakwestionowane przez wnioskodawcę przepisy.
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, I sprawozdawcą będzie wiceprezes TK Janusz Niemcewicz, II sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.