Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa K 40/07
2 kwietnia 2008 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 2a ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 marca 2007 roku o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 2, art. 178 ust. 1, art. 183 ust. 1, art. 186 i art. 187 ust. 4 Konstytucji;
- art. 3 ust. 4 powyższej ustawy w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 marca 2007 roku z art. 187 ust. 1 i 4 Konstytucji;
- art. 4 ust. 2 powyższej ustawy w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 marca 2007 roku z art. 2 i art. 187 ust. 1 i 4 Konstytucji;
- art. 12 ust. 4 powyższej ustawy w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 16 marca 2007 roku z art. 2 i art. 186 ust. 1 Konstytucji.
Znowelizowana ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa przewiduje, że do zadań Rady należy "inspirowanie i wspieranie działań mających na celu ujednolicanie wykładni prawa w orzecznictwie sądów". Działania na rzecz ujednolicenia wykładni prawa zmierzające do uzyskania jednolitości orzecznictwa sądów mieszczą się w zakresie nadzoru judykacyjnego. Nadzór ten sprawują Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny. Zdaniem wnioskodawcy - Krajowa Rada Sądownictwa nie ma instrumentów prawnych dla realizacji tego zadania. Niedookreśloność kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, narusza nie tylko konstytucyjne zasady demokratycznego państwa prawnego i poprawnej legislacji, ale godzi także w niezawisłość sędziów. Ogólnikowość sformułowania powoduje, że mogą się w nim mieścić rozmaitego rodzaju przedsięwzięcia jak np. wskazywanie sądom "właściwej" wykładni przepisów prawa czy udzielanie odpowiedzi na ewentualne pytania prawne sądów. Uprawnień, które mogą wkraczać w sferę nadzoru nad orzeczniczą działalnością sądów ustawodawca nie powinien przyznawać Krajowej Radzie Sądownictwa, która nie jest ani sądem ani Trybunałem.
Kwestionowane przepisy ustawy przewidują wizytacje sądu lub jego jednostki organizacyjnej, lustracje działalności sądu w określonym zakresie oraz lustracje pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę. Krajowa Rada Sądownictwa może taką czynność zarządzić z urzędu lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego bądź Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Poprzednio obowiązujące rozwiązania pozwalały na zarządzenie wizytacji bądź lustracji z własnej inicjatywy Rady i było wystarczające do prawidłowego wypełniania zadań Rady. Wyposażenie członków wchodzących w skład Rady z racji sprawowanego urzędu (Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego bądź Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego) w dodatkowe uprawnienia jest sprzeczne z ustawą zasadniczą, która nie różnicuje uprawnień członków Krajowej Rady Sądownictwa. Również ustawodawca zwykły nie został upoważniony do zróżnicowania statusu członków Krajowej Rady Sądownictwa. Zdaniem wnioskodawcy wprowadzone w kwestionowanym przepisie zróżnicowanie nie mieści się ani w ustroju, ani w zakresie działania, ani też w sposobie wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa.
Przepisy ustawy stanowią, że w przypadku, gdy Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Minister Sprawiedliwości nie mogą uczestniczyć w posiedzeniach Rady, biorą w nim udział upoważnieni przez nich przedstawiciele. Mogą oni wyrażać stanowisko w każdej sprawie, jednakże bez prawa głosu. Konstytucja nie przewiduje w składzie Rady upoważnionych przedstawicieli ani innych zastępców członków Rady. Zawiera jedyną przesłankę różnicującą członków Rady, polegającą na sposobie powstania członkowstwa w Radzie. Niedopuszczalne jest wprowadzanie innych przesłanek różnicujących w drodze ustawy.
Ustawodawca zmienił przepis poprzedniej ustawy poprzez skreślenie zdania: "Na żądanie członka Rady głosowanie jest tajne". Zdaniem wnioskodawcy swobodę wypowiedzi w kontrowersyjnych sytuacjach zapewnia wyłącznie głosowanie tajne. W ocenie Rady dokonana zmiana nie miała na celu poprawy jakości działania tego organu lecz stworzenie sytuacji, w której na wynik głosowania będą wywierały wpływ inne, niż merytoryczne, okoliczności. Stanowi to istotne ograniczenie niezależności Krajowej Rady Sądownictwa. Pogorszenie warunków do podejmowania przez Krajową Radę Sądownictwa obiektywnych decyzji, w szczególności w sprawach personalnych należących do podstawowych zadań tego organu i mających wpływ na strzeżenie niezależności sądów i niezawisłości sędziów, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego.
Rozprawie będzie przewodniczył Prezes TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.