Radcowie prawni - zwolnienie z tajemnicy zawodowej SK 64/03
W dniu 22 listopada 2004 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone skargi konstytucyjne Roberta W., Doroty M., Agnieszki G.-L. i Krzysztofa B. w sprawie zgodności z Konstytucją art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.), dotyczącego zwolnienia z tajemnicy zawodowej.
Wątpliwości konstytucyjne powstały na tle następującego stanu faktycznego. Skarżący, wykonując zawód radcy prawnego, świadczył w latach 1998-2000 pomoc prawną na rzecz spółki "Optimus" S.A. W związku z toczącym się postępowaniem karnym przeciwko byłemu Prezesowi Zarządu "Optimus" S.A. Prokuratura prowadząca postępowanie postanowiła przesłuchać skarżącego, co do pewnych okoliczności faktycznych. W tym celu wniosła o zwolnienie go z obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej. Sąd Rejonowy przychylił się do wniosku i na podstawie art. 180 § 2 K.p.k. zwolnił skarżącego z obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej. Robert W. powołał się jednak na bezwzględną normę art. 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych i odmówił składania zeznań. W rezultacie Prokuratora przedstawiła mu zarzut popełnienia przestępstwa "utrudniania prowadzonego postępowania przygotowawczego poprzez bezpodstawną odmowę złożenia zeznań, pomagając tym samym sprawcom przestępstwa uniknąć odpowiedzialności karnej", zagrożonego karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy od lat 5 (art. 239 § 1 Kodeksu karnego). Robert W. zwrócił się więc do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie, czy art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego - umożliwiający organom stosującym prawo zwolnienie radców prawnych z tajemnicy zawodowej celem przesłuchania ich w charakterze świadków w sytuacjach, w których "jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu" - jest zgodny z Konstytucją. Jednobrzmiące skargi do TK wnieśli również pozostali radcowie prawni świadczący pomoc prawną na rzecz spółki Optimum S.A. - Agnieszka G.-L., Krzysztof B. oraz Dorota M., znajdujący się w sytuacji identycznej, jak skarżący. Trybunał postanowił rozpoznać te skargi łącznie.
Zdaniem wnioskodawców zakwestionowany przepis narusza zasady wykonywania zawodu zaufania publicznego (art. 17 Konstytucji), a w ich kontekście prawo do ochrony tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji) oraz prawo do należytego wymiaru sprawiedliwości (art. 42 Konstytucji). Art. 180 § 2 K.p.k. wprowadza uregulowania, które nie tylko nie są konieczne w demokratycznym państwie, ale również prowadzą do ograniczenia możliwości korzystania z praw obywatelskich w sposób nieproporcjonalny do stopnia realizacji wartości, których osiągnięciu mają służyć. Tym samym naruszają zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Wnioskodawcy uważają także, ze przepis ten narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa, wyprowadzaną z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Stanowi on bowiem uprawnienie o charakterze pozornym, które stwarza jedynie iluzję ochrony, w rzeczywistości dopuszczając uchylenie tajemnicy praktycznie w każdym przypadku.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia Marian Zdyb, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Biruta Lewaszkiewicz - Petrykowska.