Zaprzeczenie ojcostwa. P 33/12
26 listopada 2013 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone pytania prawne Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze Wydział II Cywilny Odwoławczy oraz Sądu Rejonowego w Bydgoszczy VI Wydział Rodzinny i Nieletnich dotyczące zaprzeczenia ojcostwa.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
I. art. 71 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku - Kodeks rodzinny i opiekuńczy w zakresie w jakim uniemożliwia zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 18 konstytucji;
II. art. 71 powyższej ustawy w zakresie, w jakim uznaje za niedopuszczalne zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka również wówczas, gdy powództwo w tej sprawie wytoczone zostało jeszcze za życia dziecka lub równocześnie z powództwem o ustalenie ojcostwa innej osoby, a w konsekwencji także art. 456 § 3 kpc w zakresie w jakim nakazuje umorzenie postępowania, w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa w razie śmierci dziecka również wówczas, gdy powództwo w tej sprawie wytoczone zostało jeszcze za życia dziecka lub równocześnie z powództwem o ustalenie ojcostwa innej osoby, z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 18 konstytucji oraz z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Sądy pytające wskazują, że zasada uniemożliwiająca zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka, niewątpliwie opiera się na założeniu, że stan cywilny jest dobrem osobistym, którego kształtowanie powinno być pozostawione osobom bezpośrednio i niemajątkowo zainteresowanym, a ewentualna dopuszczalność zaprzeczenia ojcostwa po śmierci dziecka służyłaby przede wszystkim realizacji roszczeń majątkowych związanych z porządkiem dziedziczenia. Bezwzględne jednak wyeliminowanie z systemu prawnego możliwości ustalenia więzi rodzinnej zgodnie z rzeczywistym pochodzeniem biologicznym należy w ocenie sądów pytających ocenić jako sprzeczne z treścią konstytucyjnie chronionych wartości.
Możliwość zaprzeczenia ojcostwa w sytuacji gdy dziecko zmarło może mieć istotne znaczenie nie tylko dla rodziców dziecka ale i pozostałych członków jego rodziny. Zdaniem sądów pytających zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka może z jednej strony odpowiadać wewnętrznej potrzebie określenia tożsamości zmarłego dziecka oraz umożliwić jego biologicznemu ojcu potwierdzenie faktu ojcostwa, mającego nieodzowny wpływ na sferę odczuć osobistych i w ścisły sposób wiąże się ze sferą życia rodzinnego i prywatnego. Z drugiej strony może mieć znaczenie dla stosunków majątkowych, w szczególności porządku dziedziczenia po zmarłym dziecku.
Zdaniem sądów pytających art. 71 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowiący o niedopuszczalności zaprzeczenia ojcostwa powoduje zawsze skutek w postaci ostatecznego ustalenia pochodzenia dziecka, jako pochodzącego od męża matki. Równocześnie pozbawia mężczyznę, od którego dziecko pochodzi obowiązujących instrumentów prawnych umożliwiających ustalenie ojcostwa zgodnie ze stanem rzeczywistym po śmierci dziecka.
Zastosowanie tego przepisu spowoduje sytuację, w której w stosunku do jednego z małoletnich dzieci może zostać ustalone ojcostwo zgodnie ze stanem rzeczywistym, zaś w stosunku do drugiego, które zmarło w toku procesu o zaprzeczenie ojcostwa zostanie ustalone pochodzenie od byłego męża matki. Taki stan rzeczy zdaniem sądów pytających niewątpliwie godzi w konstytucyjną zasadę ochrony życia rodzinnego. Ponadto jest niezgodny z szeroko pojętym dobrem nowo założonej rodziny, oraz dobrem każdego z jej członków z osobna, w tym rodzeństwa zmarłego dziecka – podkreślają sądy pytające.
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Stanisław Biernat, sprawozdawcą będzie sędzia TK Zbigniew Cieślak.