Mienie zabużańskie K 33/02
19 grudnia 2002 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących rekompensat za mienie zabużańskie.
Trybunał zbada zgodność: art. 212 ust. 1, art. 213 (w zakresie, w jakim wyłącza stosowanie art. 212) ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, art. 17 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw oraz art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 30 maja 1996 roku o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego z art. 2 Konstytucji oraz z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zgodnie z art. 212 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami forma rekompensaty za mienie pozostawione na Wschodzie polega na zaliczeniu wartości mienia zabużańskiego na poczet opłat za użytkowanie wieczyste gruntu lub ceny sprzedaży nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa. W początkowym okresie zasób nieruchomości Skarbu Państwa przeznaczonych do zaspokajania roszczeń zabużan był dość obszerny. Z czasem doszło do jego uszczuplenia (do czego przyczyniła się między innymi komunalizacja mienia państwowego). Obecnie ze względu na bardzo wąski zasób nieruchomości przeznaczonych na zaspokojenie roszczeń, w praktyce realizacja uprawnień zabużan następuje w marginalnym wymiarze.
Dodatkowo realizację uprawnień utrudniają ograniczenia wprowadzone nowymi przepisami prawnymi. Na mocy art. 17 ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw wprowadzona została zasada wyłączająca możliwość zaliczenia wartości mienia zabużanskiego na poczet ceny sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Niedostępność tych nieruchomości potwierdzona została również w art. 213 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym "przepisów art. 204-212 tejże ustawy nie stosuje się do nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa". Ustawodawca wprowadził również ograniczenie dotyczące mienia znajdującego się we władaniu Agencji Mienia Wojskowego.
Wprowadzone przez ustawodawcę zapisy, powodujące wyłączenie spod działania art. 212 ustawy o gospodarce nieruchomościami zasobów nieruchomości znajdujących się w zarządzie wymienionych powyżej państwowych osób prawnych sprawiły, iż realizacja uprawnień do rekompensat za mienie zabużańskie ma obecnie charakter iluzoryczny. Zdaniem wnioskodawcy ograniczenia zawarte w art. 212 ust. 1 i art. 214 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w art. 31 ust. 4 ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego i w art. 17 ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami... są sprzeczne z art. 2 Konstytucji. Zawarta w tym artykule zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa nakłada na państwo obowiązek stanowienia takich przepisów, które zapewnią skuteczną i sprawną realizację praw, jakie w konkretnych przypadkach przysługują obywatelom. Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, iż zawarte w zaskarżonych przepisach ograniczenia w sposób oczywisty wpływają negatywnie na sytuację prawną zabużan.
Wnioskodawca wskazuje również na fakt, iż uprawnienie określone w art. 212 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest prawem o charakterze majątkowym, mającym też postać wierzytelności. Podlega więc ono konstytucyjnej ochronie przewidzianej w art. 64 Konstytucji. W świetle tego artykułu własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Zdaniem Rzecznika, obecny stan prawny nie tylko nie zapewnia ochrony praw zainteresowanych stron, ale wręcz utrudnia ich realizację.
Rozprawie będzie przewodniczyć Sędzia TK Marian Grzybowski, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Marek Safjan.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich
Stanowisko Prezesa Rady Ministrów
Stanowisko Prokuratora Generalnego