Wysokość kary pieniężnej za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia. SK 6/12
1 lipca 2014 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone skargi konstytucyjne G. B., I. Ł i G. Ł., A.C., K.P. i W.P, E. P dotyczące wysokości kary pieniężnej za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
I. art. 88 w związku z art. 85 ust. 1 i 2 oraz art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody z art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 konstytucji;
II. - art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje obligatoryjne wymierzenie przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta administracyjnej kary pieniężnej za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia,
- art. 89 ust. 1 powyższej ustawy w zakresie, w jakim przepis ten ustala administracyjną karę pieniężną, o której mowa w art. 88 ust. 1 tej ustawy w wysokości trzykrotnej opłaty za usunięcie drzew lub krzewów ustalonej na podstawie stawek, o których mowa w art. 85 ust. 4-6 tej ustawy bez możliwości zmniejszenia wysokości tej kary lub odstąpienia od jej wymierzenia
z art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1-3 konstytucji;
III. art. 88 ust. 1 pkt 2 i ust. 3, 4, 5 oraz art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody w związku z z § 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 października 2004 roku w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew i lp. 2 załącznika do tego rozporządzenia i w związku z przepisami obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów oraz stawek kar za zniszczenie zieleni na rok 2008 z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1, art. 86 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji;
IV. art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w związku z art. 64 konstytucji;
V. art. 88 w związku z art. 83 ust. 6, art. 85 ust. 1 i 2 oraz art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody z 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 konstytucji w zakresie, w jakim dochodzi do obligatoryjnego wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez zezwolenia właściwego organu administracji, drzewa - bez względu na okoliczności faktyczne sprawy i w obligatoryjnej wysokości tj. w zakresie w jakim przepisy te nie przewidują indywidualizacji odpowiedzialności administracyjnej wyrażonej w administracyjnej karze pieniężnej odpowiednio do istniejących konkretnych okoliczności stanu faktycznego w zakresie uwzględnienia kontratypów lub usprawiedliwionych okoliczności niezależnych od posiadacza nieruchomości oraz w zakresie braku proporcjonalności wymierzanej kary administracyjnej w stosunku do wagi naruszonego dobra.
Zdaniem skarżącego G.B., doszło do naruszenia przez ustawodawcę jego interesu prawnego, ograniczono bowiem wykonywanie przysługującego mu, zagwarantowanego postanowieniami konstytucji, prawa własności. Organy administracyjne i sądowe rozpoznające jego sprawę działały w szczególnej, niekorzystnej dla niego sytuacji prawnej, która nakazywała orzekać w oparciu o zakwestionowane przepisy ustawy o ochronie przyrody (dalej: u.o.p.).
Zdaniem skarżącego ustawodawca, decydując o wprowadzeniu obowiązku uzyskania przez właściciela nieruchomości zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu z tej nieruchomości, pod sankcją wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej oraz precyzując, w art. 89 ust. 1 u.o.p., wymiar tej kary, bez możliwości zmniejszenia jej wysokości lub odstąpienia od wymierzenia, stworzył sytuację, w której osoba, na czyjej nieruchomości posadzone jest drzewo, pozostaje jego właścicielem tylko z formalnoprawnego punktu widzenia. Prawo właściciela nieruchomości do decydowania o losie drzewa tam rosnącego jest wyłączone poprzez obowiązek uzyskania decyzji stosownego organu. Właściciel, jeżeli samodzielnie zdecyduje się skorzystać z przysługujących mu uprawnień właścicielskich do drzewa i wytnie je bez uzyskania zezwolenia, to, nawet gdy drzewo jest obumarłe, zostanie ukarany administracyjną karą pieniężną. której wysokość określa art. 89 ust. 1 u.o.p. Obowiązek uzyskania zezwolenia, jak też poziom kary nałożonej za wycięcie drzewa bez zezwolenia, sprawia zdaniem skarżącego, że konstytucyjnie zagwarantowane prawo własności ulega wypaczeniu.
Skarżący G.B. dowodzi zatem, że istota prawa własności, przejawiająca się w uprawnieniu do podejmowania przez właściciela nieruchomości samodzielnych decyzji wobec części składowej tej nieruchomości, zostaje naruszona przez obowiązek poniesienia surowej kary pieniężnej, bez możliwości jej zmniejszenia bądź odstąpienia od niej.
Skarga I.Ł. i G.Ł. jest w znacznym zakresie zbieżna z powyższą skargą. Zdaniem skarżących obligatoryjne wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez zezwolenia właściwego organu administracji, drzewa obumarłego lub nie rokującego szansy na przeżycie, bez względu na okoliczności faktyczne sprawy jest niezgodne z konstytucją. Kwestionowane przepisy nie przewidują indywidualizacji odpowiedzialności administracyjnej, ani nie odróżniają drzewa żywego i martwego. Zróżnicowania takie są przewidziane w art. 86 ust. 1 pkt 9 ustawy o ochronie przyrody dotyczącym niepobierania opłat za usunięcie drzew obumarłych lub tych które nie rokują szansy na przeżycie.
Skarżący A.C. zgadza się, że prawo własności może ulegać ograniczeniom i nie ma charakteru absolutnego. Podnosi jednak, że każde takie ograniczenie podlega sprawdzeniu w aspekcie zaistnienia przesłanek sformułowanych w art. 31 ust. 3 konstytucji. Musi więc spełniać wymóg konieczności w demokratycznym państwie prawnym oraz proporcjonalności, oznaczającej nakaz zachowania odpowiedniej proporcji między korzyścią, którą przynoszą zastosowane środki, a ciężarem nałożonym na jednostkę. Zdaniem skarżącego wymogi te zostały uzupełnione w art. 64 ust. 3 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza istoty prawa własności. W ocenie skarżącego w przypadku zaskarżonych przepisów u.o.p. proporcje te są zdecydowanie zachwiane i to na niekorzyść jednostki.
Zdaniem K.P. i W. P. orzeczenia administracyjne oraz wyroki WSA oraz NSA naruszają ich prawo własności, przysługujące skarżącym w stosunku do drzew rosnących na gruncie stanowiącym ich własność. Naruszenie polega na nałożeniu kary pieniężnej za rzekome wycięcie drzewa bez zezwolenia, w sytuacji gdy drzewo zostało tylko obcięte i istniały racjonalne przesłanki do jego obcięcia. Ponadto drzewo to nie zaprzestało wegetacji, a zatem nie zostało usunięte.
Skarga E.P. została również dołączona do powyższych spraw. Zdaniem skarżącej, skoro ustawodawca przewidział, że nie pobiera się opłat za usunięcie drzew, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie, z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, to również sytuacje takie jak dokonanie bez zezwolenia wycięcia drzewa martwego lub nierokującego szansy przeżycia, a więc nieprzedstawiającego żadnych wartości dla środowiska oraz usunięcie drzewa zdrowego powinny być przez ustawodawcę, zgodnie z zasadą państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej, rozróżnione. Kara za brak zezwolenia właściwego organu administracji i jej wysokość powinny też być proporcjonalny do wartości naruszonego dobra.
Skarżący zarzucają kwestionowanym przepisom m.in. to, że dopuszczają kary pieniężne niezależnie od wartości drzewa, jego przydatności gospodarczej czy stopnia stwarzania zagrożenia bezpieczeństwa publicznego.
Wszyscy skarżący deklarują niekwestionowanie samej idei ochrony przyrody oraz dostrzegają potrzebę sankcjonowania sprzecznych z prawem zachowań, Pomimo tego mają wątpliwości co do konieczności, a nawet sensowności, tak głębokich ingerencji w prawa właścicielskie, zwłaszcza w drodze ograniczeń swobodnego postępowania właścicieli nieruchomości gruntowych z drzewostanem na tych nieruchomościach.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Mirosław Granat, sprawozdawcą będzie sędzia TK Teresa Liszcz.