Postępowanie karne; zasady udziału podejrzanego (oskarżonego) lub jego obrońcy w posiedzeniu sądu K 5/14
27 października 2015 r. o godz. 12.15 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym dotyczący wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zasad udziału podejrzanego/oskarżonego lub jego obrońcy w posiedzeniu sądu (postępowanie karne).
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności art. 464 § 1 i 2 w związku z art. 96 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego, w zakresie w jakim nie gwarantuje podejrzanemu/oskarżonemu lub jego obrońcy prawa do wzięcia udziału w posiedzeniu sądu rozpatrującego zażalenie na postanowienie dotyczące stosowania wobec niego innych niż zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie środków przymusu - z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich procedury sądowe, w których następuje ograniczenie wolności i praw konstytucyjnych, także jeśli takie ograniczenie następuje w kwestiach incydentalnych w toku postępowania karnego, powinny spełniać rygory przewidziane w konstytucji.
Konstytucyjna zasada równości odnosi się zarówno do stosowania prawa, jak i jego stanowienia, tj. do nakazu kształtowania norm prawnych z jej uwzględnieniem. Wnioskodawca twierdzi, że zgodnie z zasadą równości nie wolno tworzyć takiego prawa, które różnicowałoby sytuację prawną podmiotów będących w takiej samej sytuacji faktycznej. Wszelkie odstępstwa, które nie sprostają kryteriom uzasadniającym ograniczenie zasady równości, będą świadczyć o tym, iż dokonane przez prawodawcę zróżnicowanie jest niedopuszczalne.
Zdaniem wnioskodawcy prawo do obrony należy rozumieć szeroko. Jest ono bowiem fundamentalną zasadą procesu karnego, jak również elementarnym standardem demokratycznego państwa prawnego. Najistotniejszą przy tym gwarancją prawa do obrony jest możliwość przedstawienia własnego stanowiska w sprawie i ustosunkowania się do sformułowanych zarzutów. Jest to jednak wykluczone, gdy postępowanie przed sądem toczy się bez udziału osoby, której zarzuty dotyczą.
Wnioskodawca zauważa, że prawo do obrony i prawo do sądu nie są prawami absolutnymi i mogą podlegać ograniczeniom. W przypadku kwestionowanej regulacji nie zachodzą jednak żadne okoliczności uzasadniające ograniczenie tych praw. Taką okolicznością nie może być wzgląd na zapewnienie sprawności i szybkości postępowania zażaleniowego. Zapewnienie w takim postępowaniu możliwości przedstawienia przez podejrzanego/oskarżonego lub jego obrońcę własnych twierdzeń i dowodów na ich poparcie oraz możliwości weryfikacji twierdzeń strony przeciwnej jest - zdaniem wnioskodawcy - podstawą rzetelnego postępowania. Ukształtowanie natomiast procedury sądowej, w sposób nie zapewniający wysłuchania stron postępowania, narusza zasadę sprawiedliwości proceduralnej.
Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawca: sędzia TK Teresa Liszcz.