Zasady powołania prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego K 44/16
7 listopada 2016 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna w pełnym składzie wniosek grupy Posłów na Sejm RP dotyczący zasad powołania prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 16 ust. 1, 5 i 7 ustawy z dnia 22 lipca 2016 roku o Trybunale Konstytucyjnym z art. 2, art. 173 w związku z art. 10, a także z art. 194 ust. 2 i art. 197 konstytucji.
Zgodnie z art. 194 ust. 2 konstytucji prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Wnioskodawca wskazuje, że w dotychczasowym ustawodawstwie nie regulowano w sposób szczegółowy zasad przeprowadzania wyborów kandydatów na prezesa i wiceprezesa TK. Ustanawiano jedynie podstawowe reguły, kwestie szczegółowe pozostawiając Regulaminowi Trybunału Konstytucyjnego. Rozwiązanie takie, zdaniem wnioskodawcy, jest uzasadnione zasadą autonomii i niezależności Trybunału od innych władz, zarówno wykonawczej, jak i ustawodawczej (art. 173 w zw. z art. 10 konstytucji).
W art. 16 ust. 1, 5 i 7 ustawy z dnia 22 lipca 2016 roku o Trybunale Konstytucyjnym ( dalej: ustawa o TK z 2016 r.) ustawodawca powraca do rozwiązań przyjętych na gruncie ustaw zakwestionowanych w wyrokach TK: K 34/15, K 35/15 oraz K 47/15. Art. 16 ust. 1 ustawy o TK z 2016 r. przewiduje bowiem, że prezesa i wiceprezesa TK powołuje Prezydent RP spośród trzech kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne.
Zgodnie z art. 16 ust. 5 ustawy o TK z 2016 r. sędzia Trybunału może zgłosić jako kandydata na stanowisko prezesa lub wiceprezesa Trybunału siebie albo innego sędziego Trybunału. Natomiast art. 16 ust. 7 kwestionowanej ustawy mówi, że każdy sędzia uczestniczący w wyborze ma tylko jeden głos i może głosować tylko na jednego kandydata. Dotychczas - zgodnie z Regulaminem Trybunału Konstytucyjnego - uczestniczący w głosowaniu sędzia TK mógł wskazać po dwóch kandydatów na prezesa i wiceprezesa TK. Rozwiązanie to ma swoje uzasadnienie w konstytucji, gdyż dzięki temu, każdy z dwóch kandydatów przedstawianych Prezydentowi RP przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK cieszył się poparciem większości składu Zgromadzenia Ogólnego. Regulacja ta przeciwdziała sytuacji, w której Prezydent RP mógłby wskazać na stanowisko prezesa i wiceprezesa TK sędziów, którzy nie uzyskali poparcia większości Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK (trudno byłoby uznać takich sędziów za kandydatów Zgromadzenia). Prezydent RP zyskiwałby nieproporcjonalny wpływ na działalność Trybunału, co naruszałoby niezależność Trybunału Konstytucyjnego wobec organu władzy wykonawczej – podkreśla wnioskodawca.
Zwiększenie liczby kandydatów przedstawianych Prezydentowi RP oraz zmiana sposobu zgłaszania kandydatów i głosowania sędziów TK podczas Zgromadzenia Ogólnego – może prowadzić do sytuacji, w której zamiast przedstawienia Prezydentowi RP kandydatów będących sędziami TK o najwyższym autorytecie, przedstawiani będą kandydaci na stanowisko prezesa lub wiceprezesa TK, którzy uzyskali bardzo znikomy mandat ze strony Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK. Zdaniem wnioskodawcy jest to niezgodne art. 2, art. 173 w zw. z art. 10 konstytucji.
Wnioskodawca ponadto wskazuje, że choć udział Prezydenta RP w powoływaniu prezesa i wiceprezesa TK jest wyraźnie przewidziany w art. 194 ust. 2 konstytucji, to jednocześnie aktywność głowy państwa ma stanowić odpowiedź na wcześniejsze rozstrzygnięcie wewnątrz Trybunału Konstytucyjnego dotyczące kandydatów na te funkcje. W tym kontekście niedopuszczalne byłoby takie ukształtowanie omawianej procedury na poziomie ustawowym, która sprowadzałaby rolę Zgromadzenia Ogólnego wyłącznie do uporządkowania proponowanych kandydatur według poparcia, jakie uzyskali w Trybunale. Niedopuszczalne byłoby również takie poszerzenie dopuszczalnej liczby kandydatów, które oznaczałoby faktyczne przekazanie Prezydentowi RP samodzielnego rozstrzygania w kwestii obsady funkcji prezesa lub wiceprezesa TK, bez praktycznego uwzględniania wypowiedzi i stanowiska Zgromadzenia Ogólnego w tej sprawie – podkreśla wnioskodawca.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Stanisław Rymar.