Podróż służbowa; zwrot kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej K 11/15
24 listopada 2016 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Związku Pracodawców "Transport i Logistyka Polska" dotyczący podróży służbowej (zwrot kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej).
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim przyznaje kierowcy zatrudnionemu w transporcie międzynarodowym zwrot kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej w wysokości stwierdzonej rachunkiem w granicach limitu określonego dla pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej w załączniku do tego rozporządzenia lub ryczałt w wysokości 25% tego limitu, z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
2) art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie, w jakim pomimo utraty mocy obowiązującej tego rozporządzenia stanowi w sprawach zawisłych przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym podstawę przyznania kierowcy zatrudnionemu w transporcie międzynarodowym zwrotu kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej w wysokości stwierdzonej rachunkiem w granicach limitu określonego dla pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej w załączniku do tego rozporządzenia lub ryczałt w wysokości 25% tego limitu, z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji,
3) § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim stanowi podstawę wypłaty ryczałtu w sytuacji, gdy pracownik faktycznie nie poniósł żadnych kosztów noclegu, z art. 775 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy oraz art. 92 ust. 1 konstytucji,
4) § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie, w jakim pomimo utraty mocy obowiązującej tego rozporządzenia stanowi w sprawach zawisłych przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym podstawę wypłaty ryczałtu w sytuacji, gdy pracownik faktycznie nie poniósł żadnych kosztów noclegu, z art. 775 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy oraz art. 92 ust. 1 konstytucji,
5) § 16 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim zwalnia pracodawcę z obowiązku wypłaty świadczeń, o których mowa w § 16 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, w razie zapewnienia pracownikowi „bezpłatnego noclegu”, nie precyzując jednocześnie minimalnych warunków pozwalających na uznanie zapewnionego nocnego odpoczynku za „bezpłatny nocleg” (co ma szczególne znaczenie w analizowanym przypadku pracownika kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym), z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 konstytucji,
6) § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie, w jakim pomimo utraty mocy obowiązującej tego rozporządzenia stanowi w sprawach zawisłych przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym podstawę zwolnienia pracodawcy z obowiązku wypłaty świadczeń, o których mowa w § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia, w razie zapewnienia pracownikowi „bezpłatnego noclegu”, nie precyzując jednocześnie minimalnych warunków pozwalających na uznanie zapewnionego nocnego odpoczynku za „bezpłatny nocleg” (co ma szczególne znaczenie w analizowanym przypadku pracownika kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym), z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 konstytucji,
7) art. 775 § 2 i 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy w związku z art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców z art. 92 ust. 1 w związku z art. 2 konstytucji.
Zdaniem wnioskodawcy przewidziane w art. 21 a ustawy o czasie pracy kierowców odesłanie do przepisów, które dotyczą zwrotu kosztów zagranicznej podróży służbowej pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej ma charakter „kaskadowy". Ponadto przepisy odesłania nie uwzględniają specyfiki międzynarodowego transportu drogowego. Wnioskodawca wskazuje głównie na to, że kierowcy transportu międzynarodowego znajdują się, w przeciwieństwie do pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej, w podróży służbowej, która jest stałym elementem wykonywanej przez nich pracy.
Zupełnie inny jest natomiast w ocenie wnioskodawcy rodzaj wykonywanych zadań przez pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej, gdzie podróż służbowa wiąże się najczęściej z pobytem w jednym miejscu i związana jest z korzystaniem z noclegu w hotelu lub podobnym obiekcie. Infrastruktura zaś hoteli, rozmieszczonych głównie w miastach, nie zawsze może być wykorzystana przez kierowców, gdy brakuje miejsc noclegowych przy trasach.
Istotne znaczenie ma również rodzaj użytego w trakcie podróży służbowej pojazdu. Pracownicy państwowych lub samorządowych jednostek sfery budżetowej korzystają ze środków komunikacji publicznej lub samochodu osobowego własnego albo udostępnionego przez pracodawcę, przy czym pojazdy te nie są wyposażone w odpowiednie miejsca do spania. Natomiast kierowcy samochodów ciężarowych mają możliwość korzystania z aut fabrycznie wyposażonych w takie miejsca lub przystosowanych do korzystania w nich z odpoczynku.
Brak uwzględnienia specyfiki międzynarodowego transportu drogowego powoduje, że wskazane przepisy są niejasne zarówno w zakresie wykładni, jak i stosowania przez ich adresatów, tj. pracodawców oraz kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym. Skutkiem tego jest niemożność ustalenia jakie i w jakiej wysokości należności przysługują kierowcy z tytułu zagranicznej podróży służbowej oraz jakie obowiązki ma w tym zakresie pracodawca. W konsekwencji niemożliwe staje się rozstrzygnięcie czy pracodawca, który zapewni kierowcy w czasie zagranicznej podróży służbowej bezpłatny nocleg w kabinie samochodu ciężarowego jest zwolniony z ponoszenia kosztów tego noclegu. Nieprawidłowa konstrukcja kwestionowanych przepisów doprowadziła zdaniem wnioskodawcy do naruszenia konstytucyjnej zasady określoności przepisów prawa.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawcą będzie sędzia TK Stanisław Rymar.