Postępowanie egzekucyjne w administracji; egzekucja z nieruchomości K 27/15
18 października 2017 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie postępowania egzekucyjnego w administracji; egzekucji z nieruchomości.
Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie stwierdzenia niezgodności art. 144 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zakresie, w jakim przepis ten uprawnia egzekutora, prowadzącego egzekucję z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego, do usunięcia zobowiązanego i jego domowników w sytuacji, gdy zobowiązanemu nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie, a zobowiązany nie jest w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych - z art. 30, art. 71 ust. l i art. 75 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
Wnioskodawca podniósł, iż art. 144 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie, w jakim dotyczy wydania nieruchomości lub opróżnienia lokalu (pomieszczenia), stanowi regulację o charakterze niepełnym i fragmentarycznym. Jego treść pozostaje nieprawidłowo ukształtowana z punktu widzenia standardów konstytucyjnych (pominięcie prawodawcze), ponieważ ustawodawca unormował tryb egzekucji administracyjnej obowiązku wydania nieruchomości albo opróżnienia lokalu (pomieszczenia), służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego i jego domowników, pomijając w ramach tej regulacji unormowanie, które zapewniałoby zobowiązanemu choćby minimalną ochronę przed bezdomnością, będącą bezpośrednim skutkiem wyegzekwowania obowiązku opróżnienia lokalu. Zdaniem Wnioskodawcy, obowiązek zawarcia takiej regulacji wynika zarówno z przepisów Konstytucji RP, jak i ze standardów międzynarodowych.
Wnioskodawca motywując zarzut naruszenia art. 30 Konstytucji, stwierdził, iż wyegzekwowanie obowiązku o charakterze publicznoprawnym (wynikającego z ostatecznej decyzji administracyjnej), nie może mieć miejsca z pogwałceniem zasad wynikających z przepisów wskazanych we wniosku jako wzorce kontroli konstytucyjnej, a przede wszystkim winno być przeprowadzone przy poszanowaniu godności osób, których dotyczy. Niewątpliwie, zdaniem Autora wniosku, usunięcie osób zajmujących lokal mieszkalny bezpośrednio na klatkę schodową lub na ulicę wraz z ich dobytkiem, nie daje podstaw do stwierdzenia, że warunek ten został spełniony. Brak zapewnienia minimalnego standardu ochrony przed bezdomnością dla osób, o których mowa w przepisie art. 144 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w przypadku, gdy obowiązek opróżnienia dotyczy lokalu mieszkalnego, jest nie do pogodzenia z wyrażoną w art. 30 Konstytucji RP zasadą poszanowania i ochrony godności człowieka, która jest przyrodzona i niezbywalna, stanowiąc źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Rzecznik Praw Obywatelskich uzasadniając zarzut naruszenia art. 75 ust. 1 Konstytucji, podniósł, iż zamieszczenie tej normy w rozdziale II Konstytucji „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela" oznacza, iż przepis ten zawiera nie tylko dyrektywę konstytucyjną, skierowaną do organów władzy publicznej, lecz również niepodlegający obniżeniu w drodze stanowienia ustawy zwykłej, minimalny poziom ochrony praw obywatelskich w zakresie prawa do mieszkania oraz ochrony przed bezdomnością. Stąd też, zdaniem Wnioskodawcy, w skrajnym przypadku naruszenie tego minimum na poziomie ustawodawstwa zwykłego, stanowi również naruszenie art. 75 ust. 1 Konstytucji RP. Wnioskodawca konkludował, iż w ramach realizacji polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, władze publiczne zobowiązane są przeciwdziałać bezdomności, tymczasem regulacja przyjęta w zakwestionowanym art. 144 jest źródłem rozszerzania się zjawiska bezdomności, której władze publiczne mają obowiązek przeciwdziałać.
Zdaniem Rzecznika, przedmiotowa regulacja pozostaje również w sprzeczności z art. 71 ust. 1 Konstytucji, który rodzi obowiązek władz publicznych zapewnienia pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem rodzin wielodzietnych i niepełnych.
Rzecznik Praw Obywatelskich motywując zarzut naruszenia art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka, powołał się na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i wyprowadzony z niego wniosek, iż eksmisja bez wskazania lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie zobowiązanego, niebędącego w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych, narusza standardy praw człowieka.
Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Andrzej Zielonacki, sprawozdawca- sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski.