Ustawa o Sądzie Najwyższym w zakresie dot. regulaminu w sprawie wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa SN K 3/17
24 października 2017 r. o godz. 12:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące wniosku grupy posłów na Sejm VIII Kadencji w sprawie ustawy o Sądzie Najwyższym i uchwały w sprawie regulaminu wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie wniosku o zbadanie zgodności czy:
1) art. 16 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1254; dalej: ustawa o SN) w zakresie dotyczącym regulaminu w sprawie wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP oraz art. 183 ust. 2 w związku z art. 183 ust. 3 Konstytucji RP;
2) art. 16 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym w zakresie, w jakim nie przewiduje wydania uchwały przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego w sprawie wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 183 ust. 3 Konstytucji RP;
3) uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2003 r. w sprawie regulaminu wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (niepubl.): - w zakresie, w jakim nie określa w § 8 regulaminu wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (stanowiącego załącznik do uchwały) obowiązku wydania uchwały w sprawie przedstawienia kandydatów Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Prezydentowi RP jest niezgodna z art. 2 w związku z art. 183 ust. 3 Konstytucji RP;
- jest niezgodna z art. 2 i art. 183 ust. 2 w związku z art. 183 ust. 3 Konstytucji RP przez to, że wkracza w materię ustawową;
4) § 8 regulaminu wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (niepubl.) jest niezgodny z art. 2, art. 7 oraz art. 183 ust. 3 Konstytucji RP.
Wnioskodawcy stwierdzają, że procedura wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego nie jest kwestią wewnętrzną Sądu Najwyższego, mimo że dotyczy wyboru wewnętrznego organu tego sądu. Nie jest to również zagadnienie dotyczące wewnętrznej organizacji pracy Sądu Najwyższego. Z Konstytucji wyraźnie wynika, że Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Powierzenie rozstrzygającej kompetencji w procedurze powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego podmiotowi zewnętrznemu sprawia, że procedura ta nie może być przedmiotem aktu wewnętrznie wiążącego. Taki akt bowiem może obejmować tylko kwestie wewnętrzne, niekształtujące uprawnień czy zobowiązań dla podmiotów niepodlegających organizacyjnie Sądowi Najwyższemu.
Wnioskodawcy podnoszą, że ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym nie wskazuje szczegółowych zasad wyłaniania kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a uregulowanie tego zagadnienia powierza Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów Sądu Najwyższego w formie odpowiedniego regulaminu. Takie działanie ustawodawcy stanowi naruszenie konstytucyjnego systemu źródeł prawa w kontekście podziału aktów prawnych na powszechnie i wewnętrznie obowiązujące oraz zasady, że określone kompetencje Sądu Najwyższego są uregulowane w Konstytucji i ustawach (art. 183 ust. 2 w związku z art. 183 ust. 3 Konstytucji).
W ocenie Wnioskodawców, oznacza to, że procedura wyboru i przedstawiania kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powinna być regulowana w ustawie.
Wnioskodawcy stwierdzają, że z art. 16 ustawy o SN wynika, iż formą działania Zgromadzenia Ogólnego jest uchwała. Również w sprawie, o której mowa w art. 16 § 1 pkt 3 ustawy o SN (tj. w zakresie, w jakim nie przewiduje wydania uchwały przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego w sprawie wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego), powinny zostać wydane stosowne uchwały. Praktyka wskazuje jednak, że w realizacji omawianej kompetencji uchwała nie jest wydawana. Brak wyraźnego wskazania, że wybór i przedstawienie kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego mają przyjąć formę uchwały, jest sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawnego w związku z zasadami powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego określonymi w art. 183 ust. 3 Konstytucji. Brak wyraźnego określenia prawnej formy działania Zgromadzenia Ogólnego powoduje, że kwestionowana regulacja ma charakter niepełny, a przez to uniemożliwia realizację konstytucyjnej kompetencji tego Zgromadzenia do przedstawienia kandydatów Prezydentowi RP.
Wnioskodawcy wskazują, że aktem wykonującym art. 16 § 1 pkt 1 ustawy o SN jest uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2003 r. w sprawie regulaminu wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Uchwała ta ma charakter normatywny, gdyż ustanawia normy dotyczące wyłaniania kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i procedurę z tym związaną. Akt ten wyznacza tryb postępowania w ramach procedury wyboru i przedstawiania Prezydentowi RP przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Spełnienie wymogów określonych w regulaminie wyboru stanowi kryterium oceny, czy stosowny akt Zgromadzenia Ogólnego, przedstawiający kandydatów Prezydentowi RP, został podjęty legalnie.
Wnioskodawcy kwestionują Regulamin wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (dalej: regulamin ) – będący załącznikiem do zaskarżonej uchwały – w całości jako niewłaściwą formę działania Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego w zakresie określania zasad związanych z procedurą wyboru i przedstawiania kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Zarzut dotyczy tego, że akt wewnętrznie obowiązujący określa zasady wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa, co powinno być przedmiotem regulacji ustawowej.
Ponadto Wnioskodawcy podważają regulamin w zakresie, w jakim nie określa on obowiązku wydania uchwały w sprawie przedstawienia Prezydentowi RP kandydatów Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
Wnioskodawcy podnoszą, iż Prezydent RP, jako organ władzy publicznej, korzystając ze swojej prerogatywy (art. 183 ust. 3 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 20 Konstytucji), musi znać zasady wyłaniania kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a te zasady mają być określone w ustawie. Nie można określać zasad czy kryteriów wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w akcie wewnętrznym. Kwestionowany regulamin Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego ma wpływ na realizację uprawnienia Prezydenta RP, czyli podmiotu, który nie jest organizacyjnie podległy Sądowi Najwyższemu. To znaczy, że akt ten wkracza w materię, która powinna być uregulowana w ustawie.
Regulamin nie przewiduje obowiązku wydania uchwały w sprawie przedstawienia kandydatów Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Prezydentowi RP. W ten sposób naruszone zostają standardy demokratycznego państwa prawnego.
Wnioskodawcy wskazują, że § 8 regulaminu przyznał nieznanemu Konstytucji organowi (Przewodniczącemu Zgromadzenia Ogólnego) upoważnienie do przedstawienia Prezydentowi RP wyników wyborów kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. W ten sposób Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego naruszyło zasadę legalizmu oraz ustawowe i konstytucyjne przepisy dotyczące procesu powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Kwestionowana regulacja powoduje również, że pomija się ustawowy wymóg wydania uchwały w sprawie przedstawienia określonych kandydatów Prezydentowi RP.
W ocenie Wnioskodawców, § 8 regulaminu jest niezgodny z art. 2, art. 7 i art. 183 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którymi przedstawianie kandydatów jest kompetencją Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego, a nie Przewodniczącego Zgromadzenia. Jeżeli formą działania Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego są uchwały, których zasady wydawania określa art. 16 § 3 ustawy o SN, to zachowanie tej formy musi być respektowane w procedurze wyboru i przedstawiania kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
W postępowaniu w niniejszej sprawie, stosownie do art. 63 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072), nie zgłosił udziału Rzecznik Praw Obywatelskich.
Przewodnicząca składu orzekającego: Prezes TK Julia Przyłębska , sprawozdawca – wiceprezes TK Mariusz Muszyński.