Zasady ustalania wysokości stawki minimalnej za czynności adwokackie U 1/14
19 grudnia 2017 r. o godz. 10:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym w sprawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącego zasad ustalania wysokości stawki minimalnej za czynności adwokackie.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie zgodności:
1) § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zakresie, w jakim uzależnia wysokość stawki minimalnej za czynności adwokackie od wartości przedmiotu sprawy oraz wartości egzekwowanego roszczenia, a także § 6 tego rozporządzenia z art. 16 ust. 3 ustawy z 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze oraz z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP;
2) § 4 ust. 1 rozporządzenia z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zakresie, w jakim uzależnia wysokość stawki minimalnej za czynności radców prawnych od wartości przedmiotu sprawy oraz od wartości egzekwowanego roszczenia, a także § 6 tego rozporządzenia z art. 223 ust. 3 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczy przepisów wykonawczych do ustawy – Prawo o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych, na podstawie których Minister Sprawiedliwości (po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych) określa wysokość opłat za czynności adwokackie i radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości. Stanowią one podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich. I choć jedna, i druga ustawa przewiduje, że opłata za te czynności ustalana jest w umowie z klientem (odpowiednio art. 16 ust. 1 Prawa o adwokaturze i art. 225 ust. 1 ustawy o radcach prawnych), to Minister Sprawiedliwości może w rozporządzeniu określić wysokość tych opłat mając na względzie to, że ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, lecz nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy adwokata czy radcy prawnego.
Minister Sprawiedliwości określa w rozporządzeniu stawki minimalne za czynności adwokackie biorąc pod uwagę rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy adwokata. Podobnie określane są też stawki minimalne za czynności radców prawnych.
I tak, na podstawie delegacji ustawowych wydane zostały dwa rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r.: 1) w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz 2) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. W obu rozporządzeniach, w ich § 4 ust. 1 ustalono, że wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w postępowaniu egzekucyjnym – od wartości egzekwowanego roszczenia. Natomiast w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłaty, pod uwagę bierze się zmienioną wartość, poczynając od następnej instancji. Jak podkreśla wnioskodawca, bezpośrednim rezultatem uzależnienia wysokości stawki minimalnej od wartości przedmiotu sprawy (wartości egzekwowanego świadczenia) jest § 6 tych rozporządzeń, w którym określone zostały stawki minimalne przy wskazanych w tych przepisach wartościach przedmiotu sprawy.
Zdaniem Wnioskodawcy, uzależnienie wysokości stawki minimalnej od wartości przedmiotu sprawy oraz od wartości egzekwowanego roszczenia jest niezgodne z upoważnieniami ustawowymi zawartymi odpowiednio w art. 16 ust. 3 Prawa o adwokaturze oraz art. 225 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że upoważnienia te nie zawierają umocowania do uzależnienia w rozporządzeniach minimalnej stawki za czynności adwokackie i czynności radców prawnych od wartości przedmiotu sprawy. Upoważnienia te pozwalają wyłącznie w tym zakresie uzależnić minimalną wysokość stawek od rodzaju sprawy. Stąd też – w ocenie wnioskodawcy – uzależnienie w kwestionowanych przepisach rozporządzeń stawki minimalnej od wartości przedmiotu sprawy (a w postępowaniu egzekucyjnym – od wartości egzekwowanego świadczenia) nastąpiło z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. W efekcie kwestionowane przepisy rozporządzeń są niezgodne z Konstytucją.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Michał Warciński, sprawozdawcą będzie Prezes TK Julia Przyłębska.