Brak prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla wnuka osoby niepełnosprawnej, gdy jej dzieci, nie będąc osobami niepełnosprawnymi, nie sprawują nad nią opieki SK 33/23
8 lipca 2025 r. o godz. 13:30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną K. S. dotyczącą braku prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla wnuka osoby niepełnosprawnej, gdy jej dzieci, nie będąc osobami niepełnosprawnymi, nie sprawują nad nią opieki.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 17 ust. 1 pkt 4 i ust. 1a pkt 1-3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim „pozbawia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wnuka osoby legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, który sprawuje nad tą osobą pełną opiekę i w związku z tym zrezygnował z zatrudnienia, gdy istnieją spokrewnione w pierwszym stopniu osoby niesprawujące ze względu na swój stan zdrowia opieki nad osobą niepełnosprawną, a nie legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności”, z art. 2 w związku z art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 i art. 69 Konstytucji RP.
Skarżący jest osobą, która sprawuje opiekę nad babcią będącą w zaawansowanym wieku. Babcia Skarżącego legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Skarżący, w ramach całodobowej opieki nad babcią, zmuszony był do rezygnacji z podjętej pracy oraz nie ma możliwości uzyskiwania innych dochodów. Skarżący zrezygnował z zasiłku opiekuńczego i następnie złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Skarżącemu odmówiono świadczenia uzasadniając, że przysługuje ono osobom, które są na mocy art. 128 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.o.) zobowiązane w pierwszej kolejności do zajmowania się osobą niepełnosprawną. Dzieci osoby starszej nie zajmują się nią ze względu na ich zły stan zdrowia. Nie mają także orzeczenia o niepełnosprawności, które otwierałoby drogę do zastosowania art. 17 ust. 1a pkt 1-3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (dalej: u.ś.r.), co uniemożliwia Skarżącemu uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego.
W ocenie Skarżącego kwestionowana regulacja narusza zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę równości wobec prawa (art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji). Niesprawiedliwe oraz bezpodstawnie różnicujące są zdaniem Skarżącego przepisy, zgodnie z którymi przesłanki czysto formalne, takie jak wyłącznie stopień pokrewieństwa i posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności przez osoby trzecie, są decydujące dla uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, a nie faktyczne sprawowanie opieki.
Skarżący wskazuje, że art. 69 Konstytucji określa obowiązki państwa w przedmiocie troski o osobę niepełnosprawną. Kwestionowane regulacje zdaniem Skarżącego nie rekompensują jego wkładu oraz poświęcenia przy pomocy osobie niepełnosprawnej, a wręcz uniemożliwiają uzyskanie środków, dzięki którym może zastępować państwo.
Zdaniem Skarżącego przepisy kwestionowanej ustawy zawężają i różnicują kategorie rodzin (w podobnej sytuacji), którym państwo udziela wsparcia. Brak wsparcia osób, które rezygnują z podjęcia pracy zawodowej z powodu konieczności opieki, zniechęca bliskich do pomagania swoim potrzebującym, niepełnosprawnym krewnym. Taka regulacja stanowi w ocenie Skarżącego wycofanie się państwa z pomocy części rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej i społecznej co jest niezgodne z art. 71 ust. 1 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Rafał Wojciechowski - przewodniczący, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, prezes TK Bogdan Święczkowski, sędzia TK Michał Warciński.