Obrót gruntami rolnymi K 36/16
POSTANOWIENIE
z dnia 23 lipca 2024 r.
Sygn. akt K 36/16
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Julia Przyłębska – przewodniczący
Krystyna Pawłowicz – II sprawozdawca
Stanisław Piotrowicz
Justyn Piskorski
Michał Warciński – I sprawozdawca,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lipca 2024 r., połączonych wniosków:
1) Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:
a) art. 2a ust. 1 i 4 w związku z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2012 r. poz. 803, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 64 ust. 3 oraz z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 9 ust. 1 w związku z art. 2a i w związku z art. 2 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 2 w związku z art. 64 ust. 3 oraz z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji,
c) art. 2b ust. 1 i 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 2 w związku z art. 64 ust. 3 oraz z art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 22 Konstytucji,
d) art. 9 ust. 3 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 2 w związku z art. 64 ust. 3 oraz z art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 22 Konstytucji,
e) art. 2a ust. 1 zdanie pierwsze oraz art. 2a ust. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 oraz art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
f) art. 2b ust. 1 i 2 oraz art. 9 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 pkt 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 oraz art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
g) art. 2a ust. 4 pkt 2 lit. c oraz art. 9 ust. 3 pkt 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1, art. 52 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
h) art. 3 ust. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przez to, że nie określa przesłanek skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa pierwokupu nieruchomości rolnej, z art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji,
i) art. 3a ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przez to, że nie określa przesłanek skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa pierwokupu udziałów lub akcji w spółce prawa handlowego będącej właścicielem nieruchomości rolnej, z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 oraz art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
j) art. 3b ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przez to, że nie określa przesłanek skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa nabycia nieruchomości rolnej będącej własnością spółki osobowej prawa handlowego, z art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 oraz art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
k) art. 4 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego przez to, że nie określa przesłanek skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa nabycia nieruchomości rolnej, z art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji,
l) art. 4 ust. 4 pkt 2 lit. c ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w zakresie, w jakim nie obejmuje dziedziczenia testamentowego, z art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji,
m) art. 4 ust. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w zakresie, w jakim do nabywania udziałów i akcji w spółkach prawa handlowego wyłącza zastosowanie art. 3a ust. 2 pkt 2 tej ustawy oraz w zakresie, w jakim dotyczy prawa dziedziczenia tych udziałów lub akcji, jak również przez to, że nie określa przesłanek skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa przejęcia tych udziałów i akcji, z art. 21 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 oraz z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
2) grupy posłów z 23 czerwca 2016 r. o zbadanie zgodności:
a) art. 1 i art. 2 ust. 3 w związku z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. poz. 585) z art. 2 oraz art. 23 w związku z art. 20 Konstytucji,
b) art. 2 ust. 2 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 2, art. 216 ust. 2 i art. 218 Konstytucji,
c) art. 172 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380), w brzmieniu nadanym przez art. 3 pkt 1 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw oraz art. 14 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z wywodzonymi z art. 2 Konstytucji standardami prawidłowej legislacji, jak zasada określoności, zasada pewności prawa i nakaz stosowania należytych przepisów przejściowych,
d) art. 28a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2015 r. poz. 1014), w brzmieniu nadanym przez art. 6 pkt 7 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 2 oraz art. 23 Konstytucji,
e) art. 6 pkt 8 lit. a ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, uchylającego art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, z art. 2 Konstytucji i wynikającymi z niego zasadą sprawiedliwości społecznej, zasadą ochrony praw nabytych i interesów w toku oraz nakazem zapewnienia odpowiedniej vacatio legis, a także z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 Konstytucji,
f) art. 29a ust. 1 i 4 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, dodanego przez art. 6 pkt 9 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 21 i art. 31 ust. 3, a także z art. 20 w związku z art. 22 i art. 65 Konstytucji oraz w zakresie, w jakim nie stwarza możliwości zaskarżenia odmowy wyrażenia przez Agencję zgody na zbycie nieruchomości nabytej z Zasobu lub na obciążenie jej hipoteką, mimo że odmowa ta stanowi indywidualny akt stosowania prawa, tj. władczą konkretyzację praw i obowiązków nabywcy, z art. 78 Konstytucji,
g) art. 2a ust. 1 i 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, dodanego przez art. 7 pkt 4 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, a w zakresie, w jakim ogranicza możliwość swobodnego rozporządzania nieruchomościami rolnymi przez nabywców będących jednostkami samorządu terytorialnego, także z art. 165 ust. 1 Konstytucji,
h) art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. d ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, dodanego przez art. 7 pkt 4 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji,
i) art. 2a ust. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w brzmieniu nadanym przez art. 7 pkt 4 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 2 Konstytucji i wywodzonymi z niego standardami prawidłowej legislacji, w tym określoności prawa oraz pewności prawa i zaufania obywatela do państwa, a także z art. 52 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
j) art. 2b ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, dodanego przez art. 7 pkt 4 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 oraz art. 31 ust. 3, a także z art. 65 i art. 20 w związku z art. 22 Konstytucji,
k) art. 3a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, dodanego przez art. 7 pkt 6 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 oraz z art. 20 w związku z art. 22 Konstytucji,
l) art. 3b ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, dodanego przez art. 7 pkt 6 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 31 ust. 3 oraz z art. 20 w związku z art. 22 Konstytucji,
m) art. 4 ust. 1, 2, 4 i 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w brzmieniu nadanym przez art. 7 pkt 7 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 64 w związku z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32, a także z art. 20 w związku z art. 22 Konstytucji, a w zakresie, w jakim dotyczy nieruchomości zbywanych lub nabywanych przez jednostki samorządu terytorialnego, także z art. 165 ust. 1 Konstytucji,
n) art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w brzmieniu nadanym przez art. 7 pkt 9 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 52 w związku z art. 23 i art. 31 ust. 3 Konstytucji,
o) art. 16 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 2 Konstytucji i wynikającym z niego nakazem zachowania odpowiedniej vacatio legis,
3) grupy posłów z 22 lipca 2016 r. o zbadanie zgodności:
a) art. 1 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 9 Konstytucji i art. 63 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 47),
b) art. 2 ust. 2 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 2 Konstytucji i wywodzoną z niego zasadą rzetelnej legislacji oraz z art. 216 ust. 2 i art. 218 Konstytucji,
c) art. 172 § 3 ustawy – Kodeks cywilny w związku z art. 14 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 2 Konstytucji i wywodzonymi z niego zasadą ochrony interesów będących w toku, zasadą zaufania obywatela do państwa i zasadą poprawnej legislacji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji,
d) art. 29 ust. 3bc pkt 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,
e) art. 29a ust. 1, 3, 4 i 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa z art. 31 ust. 3 i art. 92 ust. 1 oraz z art. 2 Konstytucji i wywodzonymi z niego zasadą poprawnej legislacji i zasadą określoności prawa,
f) art. 2a ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21, art. 22 w związku z art. 23, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji,
g) art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. d ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz art. 6 pkt 8 lit. a ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,
h) art. 2a ust. 4 pkt 1 lit. a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji i wywodzoną z niego zasadą poprawnej legislacji,
i) art. 2b ust. 1-3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 22, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji,
j) art. 3a ust. 1 i 3 oraz art. 4 ust. 6 w związku z ust. 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1 i 2, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 64 oraz art. 2 Konstytucji i wywodzonymi z niego zasadą poprawnej legislacji i zasadą określoności prawa,
k) art. 3b ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1 i 2 oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
l) art. 4 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 1 i 2 w związku z art. 23 zdanie drugie i art. 31 ust. 3 Konstytucji,
m) art. 9 ust. 3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 3 i art. 64 Konstytucji,
4) grupy senatorów o zbadanie zgodności:
a) art. 1 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw z „pkt 4 akapitu drugiego Załącznika XII do Traktatu akcesyjnego podpisanego w dniu 16 kwietnia 2003 r. w Atenach (Dz. U. [z] 2004 [r.] Nr 90, poz. 864)” oraz z art. 63 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
b) art. 6 pkt 9 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw w zakresie, w jakim dodaje art. 29a ust. 1 pkt 1 oraz art. 29a ust. 4 pkt 1 lit. b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, z art. 63 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, „pkt 4 akapitu drugiego Załącznika XII do Traktatu akcesyjnego” oraz z art. 20 i art. 21 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz. U. UE C 326 z 26.10.2012, s. 391),
c) art. 7 pkt 4 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw w zakresie, w jakim dodaje art. 2a ust. 1 i 2, art. 2b ust. 1, 2 i 3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w związku z art. 7 pkt 9 ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw w zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie art. 6 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, z art. 63 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, „pkt 4 akapitu drugiego Załącznika XII do Traktatu akcesyjnego” oraz z art. 20 i art. 21 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej,
p o s t a n a w i a:
umorzyć postępowanie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Julia Przyłębska
Krystyna Pawłowicz
Stanisław Piotrowicz
Justyn Piskorski
Michał Warciński