Stawki wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposób dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym SK 4/17
Data: 25 VI 2018 godz.: 13.31
28 czerwca 2018 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej Z.G.-O. dotyczącej stawki wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności:
1) § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowania karnym z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 Konstytucji i wynikającą z niego zasadą sprawiedliwości społecznej, z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji,
2) § 4 powyższego rozporządzenia z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Prokuratura Rejonowa prowadziła postępowanie przeciwko oskarżonym o przestępstwa. W toku postępowania skarżący - biegły specjalista (powołany ad hoc) - sporządził kompleksową opinię, w której opisał charakter oraz mechanizm ich powstania. W sprawie został dopuszczony także dowód z opinii innego biegłego, który na podstawie analizy akt sprawy oraz wyników badań dowodów rzeczowych i zabezpieczonych śladów przeprowadził kryminalistyczną rekonstrukcję przebiegu zdarzenia. Mając na uwadze wnioski obu biegłych, podjęto decyzję o konieczności przeprowadzenia dodatkowej opinii i taką opinię sporządził skarżący. Wraz z tą opinią przedstawił rachunek, za wydanie pisemnej opinii oraz za poniesione koszty druku i wysyłki. Prokurator Prokuratury Rejonowej przyznał skarżącemu wynagrodzenie niższe niż te, o które wnioskował skarżący. Zdaniem prokuratora zaakceptowanie rozliczenia przedstawionego przez skarżącego nie było możliwe z uwagi na treść § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym (dalej: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r.), w myśl którego maksymalną stawkę za godzinę pracy biegłego stanowi kwota 31,97 zł. Na to rozstrzygnięcie skarżący złożył zażalenie. Sąd okręgowy nie uwzględnił zażalenia skarżącego i utrzymał w mocy zaskarżone uzasadnienie postanowienia o przyznaniu skarżącemu wynagrodzenia w obniżonej wysokości.
Zdaniem skarżącego wynikająca z § 2 i 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. konstrukcja służąca określaniu wysokości wynagrodzenia biegłego, w szczególności powoływanego ad hoc na mocy art. 195 k.p.k. nie odpowiada standardom konstytucyjnym. Uzależnione jest ono zaledwie od czasu pracy oraz od złożoności problemu stanowiącego przedmiot opinii. Powyższe kryteria są zdecydowanie niewystarczające by możliwe było sprawiedliwe, odpowiadające rzeczywistej wartości, określenie wysokości świadczenia dla biegłego. Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu pominął m.in. nakład pracy potrzebnej do wykonania opinii, kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie, średnie zarobki uzyskiwane przez osoby wykonujące podobne zawody.
Zdaniem skarżącego kwestionowany przepis § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. jest niezgodny z konstytucyjną zasadą równości, gdyż nie dokonuje zróżnicowania wysokości wynagrodzenia przysługującego osobom, które sporządzają ekspertyzy sądowe. Stanowi to bowiem przejaw dyskryminacji biegłych, których wartość świadczonych usług na rzecz państwa jest wyższa. W konsekwencji zdaniem skarżącego doszło do nieprawidłowego zakwalifikowania biegłych, którzy charakteryzują się różnymi cechami relewantnymi, do tej samej klasy adresatów i przyznanie im wszystkim takiego samego wynagrodzenia za godzinę pracy niezależnie od ważnych zmiennych wpływających na wartość ich pracy.
Zdaniem skarżącego prowadzi to do naruszenia konstytucyjnego zakazu dyskryminacji. Stosownie do treści § 2 rozporządzenia dyskryminacji podlegają, biegli, których wartość pracy jest wyższa z uwagi na posiadane kwalifikacje, przedmiot, trudność i złożoność ekspertyzy, nakład pracy itp., a którzy otrzymują takie same wynagrodzenie za godzinę pracy jak wszyscy pozostali biegli.
W ocenie skarżącego przepisy § 2 i 4 rozporządzenia naruszają też art. 92 ust. 1 Konstytucji, a w konsekwencji prowadzi to do obrazy art. 64 ust. 1 i 2 (ograniczenia prawa biegłego do otrzymania wynagrodzenia za swoją pracę)". Zgodnie z przepisami k.p.k. punktem wyjścia do obliczenia wysokości wynagrodzenia biegłego za sporządzenie ekspertyzy jest czas jego pracy. Wysokość świadczenia przysługującego ekspertowi oblicza się według stawki za godzinę pracy. Stawka ta powinna być, zdaniem skarżącego, zmodyfikowana (podwyższona) w przypadku zaistnienia pewnych okoliczności wynikających z treści art. 618f § 5 k.p.k. Tymczasem w § 2 rozporządzenia Minister Sprawiedliwości zastosował zaledwie dwie spośród pięciu okoliczności służących modyfikacji wysokości stawki godzinowej wynagrodzenia biegłego za sporządzenie opinii. W przepisie tym mowa o „stopniu złożoności problemu będącego przedmiotem opinii” oraz o „warunkach w jakich opracowano opinię”.
Odnośnie do przesłanki „złożoności problemu będącego przedmiotem opinii" skarżący wskazuje, że w § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości została ona implementowana w sposób niepełny i nieprawidłowy. Wybiórczy i ograniczony zakres podmiotowy § 4 skutkuje, tym, że przepisy k.p.k. zostały wykonane nieprawidłowo. Minister Sprawiedliwości błędnie w tym przepisie uzależnił uzyskanie podwyższonego wynagrodzenia, w przypadku złożonego przedmiotu opinii, od kwalifikacji i od stażu biegłego. Te dwie okoliczności stanowią bowiem samodzielne czynniki kształtujące wysokość świadczenia przysługującego ekspertowi i nie powinny być bezpośrednio wiązane z przesłanką złożoności przedmiotu opinii – podkreśla skarżący.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Mariusz Muszyński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Andrzej Zielonacki.